اخلاق و كردار ناپسند
بخشی از دعای ششم صحیفه سجادیه :
پناه ببرید به خداوند بزرگ از
بخشى از دعاى شماره 20 از صحيفه سجاديه :
وظائف يك مسلمان :
عدل گستر باشيد.
خشم خود را فرو خوريد.
فتنه
- تــازه ها
- متن دعا
- فراز صحیفه
آمار بازدید
بازدید امروز
بازدید دیروز
کل بازدیدها
9484
12429
63760500
اوقات شرعی
دعاى درخواست مكارم اخلاق و كردارهاى پسنديده
دعاى مكارم اخلاق ، اوج انسانيت و بيانگر نيل انسان به مقام توحيد است ، چه اخلاقى كه از توجه توحيدى ناب سرچشمه گرفته باشد ، با اخلاقى كه از پيش فرض ها و زير ساخت هاى غير توحيدى به دست آمده باشد ، كاملا متفاوت است . تك تك فرازهاى اين دعا ، پرده از اين گونه اخلاق در زمينه هاى گوناگون انديشه ، گفتار و كردار برمى دارد .
اللهم صل على محمد و آله ، و بلغ بايمانى أكمل الايمان ، و اجعل يقينى أفضل اليقين ، و انته بنيتى الى أحسن النيات ، و بعملى الى أحسن الأعمال .
خدايا ! بر حضرت محمد و خاندان او درود فرست و ايمان مرا به عالى ترين مرتبه ى ايمان و يقين مرا به بالترين درجه ى يقين و نيت مرا به بهترين نيت ها و عملم را به خالص ترين اعمال مبدل و نايل فرما .
صلوات پيش از شروع هر فراز
امام سجاد عليه السلام پيش از شروع در هر فراز ، بر جد مكرم خود و خاندان معصوم او درود فرستاده است كه شامل حال خود آن بزرگوار نيز مى شود و اين شيوه ى همه ى امامان معصوم عليهم السلام است كه ان شاء الله در برخى از فرازهاى آينده به نكات جالب آن اشاره خواهيم كرد .
اين فراز مشتمل بر چهار درخواست است :
ب) درخواست كامل ترين مرحله ى ايمان
درخواست نخست امام عليه السلام ، همانا كامل ترين مرحله ى ايمان است . ايمان به معناى باور راستين قلبى به خدا و ملائكه وحى و پيامبر اكرم و امامان معصوم عليهم السلام است ، اگر چه برخى از متكلمان معناى ايمان را اعتقاد قلبى و عمل به اركان اسلام دانسته اند ، ولى در حقيقت عمل به وظايف ، لازمه ى حتمى ايمان است ، نه جزء ماهيت آن ، لذا در آيات بسيار عمل صالح بعد از ايمان ذكر شده است ؛ مانند :
(والعصر ، ان الانسان لفى خسر ، الا الذين آمنوا و عملوا الصالحات)؛
سوگند به زمانى كه انسان در زيان است ، مگر كسانى كه ايمان آورده و اعمال شايسته انجام دهند .
اين آيات نظاير بسيار دارد كه همگى گوياى اين نكته اند كه اگر عمل صالح جزء ايمان بود ، لازم به ذكر نبود و مسلم است كه فقدان يا نقص عمل ، دليل عدم ايمان و يا ضعف آن است .
2. درخواست برترين مرتبه ى يقين
خواسته ى دوم ، تقاضاى برترين مرتبه ى يقين است . بعضى پنداشته اند كه يقين ، باورى قطعى است كه ايمان به نقيض آن به هيچ وجه محتمل نيست . بنابراين ، معنا ندارد كه يقين را داراى مراتب مختلف بدانيم ، ولى حقيقت اين است كه علم اليقين يكى از مراتب يقين است و بالاتر از آن عين اليقين است و مرتبه ى بالاتر از آن حق اليقين است كه عالى ترين مرتبه ى يقين به شمار مى رود . مثلا اگر ديدن دود دليل بر آتش گرفتن ، علم اليقين به آتش باشد ، رؤيت خود آتش ، عين اليقين و در متن آتش سوختن حق اليقين خواهد بود . مراتب باور اوليا و صلحا نيز به همين ترتيب است .
ب) طلب بهترين نيت
درخواست سوم ، طلب بهترين نيت است و مرحوم «سيد على خان» در شرح صحيفه ى خود فرموده است : «نيت همان ميل باطنى به سوى غايت عمل است كه آدمى را به منظور دستيابى به نتيجه ى مترتب بر عمل ، به اقدام وادار مى سازد ؛ مثلا گرسنه براى رفع خلأ دستگاه گوارش به طرف غذا مى رود و شخص تشنه براى سيراب شدن ، به دنبال آب مى رود ؛ چنان كه نجات از حمله ى درنده موجب فرار مى گردد . در همه ى اين موارد اگر ميل باطنى به حصول نتيجه در كار نباشد ، فاعل هرگز به طرف آن عمل نمى شتابد . به ديگر سخن ، هيچ عملى بدون نيت قبلى امكان وقوع در خارج ندارد.»
با اين توضيح ، تا حدودى معناى نيت روشن شد ، اما درباره ى تعبير «احسن النيات» بايد گفت : از آن جا كه تمام حقيقت هر عمل قايم به نيت است ، بهترين نيت آن است كه از هرگونه شائبه مبرا باشد ؛ بدين معنا كه از هواهاى نفسانى تأثير نپذيرفته و جز رضاى حضر حق – جل و علا – در آن دخيل و ملاك نباشد و اين مقوله ، خود قابل شدت و ضعف است ؛ از اين رو ، بايسته است انسان بهترين نيت ها و عالى ترين درجات آن را از خداوند سبحان بطلبد ، چه مخلص با مخلص تفاوت بسيار دارد ؛ مخلص كسى است كه فقط عملش به خاطر خدا انجام گرفته و خالص است ، ولى مخلص كسى است كه افزون بر اعمال ، تمام وجودش خالى از استقلال به خود گرديده است و هر چه دارد به محبوب على الاطلاق واگذار كرده است و همين واگذارى كامل و مطلق – تا جايى كه حتى نفس تفويض و تسليم را نيز از خود نداند – مورد نظر امام معصوم عليه السلام است .
ب) درخواست برترين اعمال
برترين اعمال خواسته ى چهارم امام است . هر عمل نيكى ، خود به خود انجام دهنده ى آن را به سوى عمل بهتر سوق مى دهد و بسان پله اى براى ارتقا به مرتبه ى بالاتر است و در اين حال قهرا كمال پذيرى انجام مى گيرد البته تشخيص عمل نيكو مقوله اى است كه با روح پيوند دارد ، زيرا پيكره ى هيچ عملى قابل شناخت و درجه بندى نيست ، مگر آن كه نيت دانسته شود ؛ چنان كه اگر به ساده ترين كارها ، مانند از جا برخاستن بنگريم ، خواهيم يافت كه حسن و قبح آن به روح عمل پيوند خورده است ، چرا كه اگر به هنگام ورود فردى و به نيت بزرگداشت و احترام او قيام كنيم يا به نيت عبادت از جا برخيزيم ، اين كار نيكو شمرده مى شود و اگر عمل ياد شده به قصد تمسخر و استهزا باشد ، قبيح و زشت قلمداد مى گردد ، اگر چه صورت عمل در خارج ماهيت فيزيكى واحدى دارد . بنابراين ، تباين احكام از ماهيت ها ناشى مى شود و آن هم به نيت ها برمى گردد .
حسن عمل نيز خود به دو چيز وابسته است :
1. عمل با نيت خالص كه همان «حسن فاعلى» است .
2. كيفيت مناسب شكل گيرى عمل كه مربوط به «حسن فعلى» است .
عنصر نخست مربوط به ظرف نفس شخص فاعل است و عنصر دوم در ارتباط با متن عمل خارجى است . شرح و بسط اين مطلب ، موكول به بحث هاى مفصل اخلاقى است .
اللهم وفر بلطفك نيتى، و صحح بما عندك يقينى ، و استصلح بقدرتك ما فسد منى؛
خدايا ! نيت مرا تام و خالص قرار ده و يقينم را صحيح و مطابق با واقع گردان و كاستى ها و تبه كارى هاى مرا با رفق و مدارا اصلاح فرما .
نيت صالح ، ريشه ى عمل صالح
چنان كه در فراز پيشين گفته شد ، نيت ، روح عمل است و درستى و نادرستى عمل با نيت سنجيده مى شود و خوبى و بدى عمل هرگز از پيكره ى آن پيدا نيست و اين از مزاياى آيين و مكتب اسلام است كه مى گويد : خداوند سبحان مردم را با نيت هاى آنان مورد سؤال و مؤاخذه قرار مى دهد و اين شيوه در هيچ يك از مكتب هاى تربيتى و يا محكمه هاى قضايى قابل اجرا نيست ، زيرا فقط با كالبد فيزيكى عمل آشنا هستند ؛ يعنى حسن ظاهر عمل را دليل بر صحت مى انگارند و همين را كافى مى دانند و هيچ گونه توجهى به منشأ عمل و نيت آن ندارند ، در حالى كه آيين مقدس اسلام ، هميشه شخص را بر حسب نيات او سنجيده و بازخواست مى كند . پس گذشته از حسن فعلى ، اين حسن فاعلى است كه نقش اول را بازى مى كند . از اين رو ، خداوند سبحان در قرآن كريم مسجدسازى را از بعضى نپذيرفته است و از آن به «مسجد ضرار» تعبير فرموده و به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله دستور تخريب آن را داده است ؛ آن جا كه مى فرمايد :
(و الذين اتخذوا مسجدا ضرارا و كفرا و تفريقا بين المؤمنين و ارصادا لمن حارب الله و رسوله من قبل و ليحلفن ان أردنا الا الحسنى و الله يشهد انهم لكاذبون)؛
آنان كه مسجد ساختند تا اسباب ضرر و كفر و تفرقه بين مؤمنان شود و سنگر محاربان قديمى با خدا و رسول قرار گيرد و قسم مى خورند كه نيت آنان نيكوكارى است ، خدا شاهد است كه آنان دروغ مى گويند .
خداوند آنان را به نيت فاسدشان مؤاخذه و محكوم نموده است ؛ چه از حسن فاعلى تهى است و اين ناهم گونى بين حسن فاعلى و حسن فعلى را خداوند سبحان «نفاق» برمى شمارد .
بنابراين ، طلب نيت صالح ، ريشه ى عمل صالح و صحيح است . اميرمؤمنان عليه السلام نيز فرموده است :
تخليص النية من (عن) الفساد أشد على العاملين من طول الجهاد ؛
خلوص نيت و پاكسازى آن از تباهى ، از جهاد در ميدان جنگ مشكل تر است . چرا كه اين كار همان جهاد اكبر است كه بايد با هواى نفس و شيطان جنگيد .
بدين جهت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود :
نية المؤمن خير من عمله ؛
نيت مؤمن از عمل او بهتر است .
درخواست يقين درست و حقيقى
در ادامه امام عليه السلام عرض مى كند : خدايا ، يقين مرا درست قرار ده . اين از آن رو است كه خطرناك ترين حال انسان آن گاه است كه يقين او جهل مركب باشد و در نتيجه ، به كارى يقين پيدا كند كه غلط است ، كه اين گونه افراد را به هيچ روى نمى توان به راه راست استقامت دعوت كرد ، زيرا خلاف يقين عمل كردن كارى بس دشوار است و اگر هم عمل كند ، منافقانه خواهد بود . بنابراين ، هر يقينى نافع نيست و از اين روست كه قطع قطاع حجت نيست زيرا بدون فراهم نمودن مقدمات عقلانى ، يقين پيدا مى كند و چون اين يقين مطابق با ميزان منطقى نيست ، چه بسا بر خلاف واقع اعتقاد ورزد ؛ همانند بسيارى از كسانى كه به وسواس در آلودگى و پاكى دچار بوده و سريعا قطع به نجاست پيدا مى كنند و در زندگى براى خود و ديگران سختى و مشقت بسيار فراهم مى آورند . اين گونه يقين ها جهل محض است و بدترين نوع جهل ؛ يعنى جهل مركب است كه از دو جهل تركيب مى شود . زيرا اولا – نمى داند و ثانيا – نمى داند كه نمى داند . از اين رو ، امام عليه السلام بهترين يقين را طلب فرموده و از اين گونه حالات انحرافى به خدا پناه برده است.
..............................
چهارشنبه, آبان 10 1396
0 نظر
دعاى آن حضرت عليه السلام است در وداع ماه رمضان
شنبه, آبان 27 1396
0 نظر
از دعاهاى آن حضرت است در روز عيد فطر و روز جمعه هنگامى كه از
یکشنبه, آذر 05 1396
0 نظر
و از دعاى امام عليه السلام بود، در اصرار به خداوند بلندمرتبه
- اى
چهارشنبه, آذر 22 1396
0 نظر
هنگام درخواست عفو و رحمت الهى به اين دعا با خداى متعال راز و
