اخلاق و كردار ناپسند
بخشی از دعای ششم صحیفه سجادیه :
پناه ببرید به خداوند بزرگ از
توضيح حال و دفع اشكال آيات و روايات به حد تواتر است، كه ارزاق مقسوم است هر كه از جهت او رزقى مقدر است نه زياد از آن مى شود و نه كم و امر در يد قدرت او است و روزى از قبل او نازل شود به هر كه به حسب فراخور حال او.
و ايضا در بعضى از آيات وارد است كه بر خدا حتم است و لازم، كه روزى مخلوق خود بدهد پس طلب آن كردن بعد از التزام خداى بى نفع و دعاء و الحاح به جانب او كردن عبث خواهد بود.
جواب عرفانى آن اين است كه گوئيم كه آن قدرى كه به او بستگى دارد يعنى بقاء قوه ى حيوه بدون آن نخواهد شد بر حضرت احديت لازم و زايد بر اين حاجت به كسب و دعاء دارد چنانكه بر اين مقاله وجدان شهادت دهد، و جواب تحقيقى آن است كه چنانكه اين آيات و روايات وارد است آيات و روايات در تحصيل كسب هم وارد است حتى در بعضى وارد است كه از ما نيست كسى كه كسب نكند در روايت على بن عبدالعزيز وارد است كه امام عالى مقام جعفر بن محمد عليه السلام به او گفت: چه مى كند عمر بن مسلم عرض كردم فداى تو شوم مشغولست به عبادت كردن و ترك تجارت، فرمود: واى بر او نفهميد كه تارك طلب تجارت دعاء او مستجاب نمى شود، جماعتى در زمان حضرت رسول الله صلى الله عليه و آله بعد از اينكه آيه ى و من يتق الله يجعل له مخرجا و يرزقه من حيث لايحتسب نازل شد درهاى خانهاى خود را بستند و مشغول شدند به عبادت كردن و گفتند كه خدا كفالت رزق ما كرد اين مطلب بر حضرت رسول صلى الله عليه و آله رسيد حضرت عقب ايشان فرستاد و فرمود: چه باعث شد شما را به سوى اين كارى كه مى كنيد؟ عرض كردند يا رسول الله صلى الله عليه و آله خدا كه كفيل ارزاق باشد پس ما روى به عبادت آورديم فرمود: هر كه اين عمل را كند دعاى او مستجاب نمى شود لازم است بر شما كسب و تجارت، و قصه ى داود على نبينا و آله و عليه السلام معروفست در بعضى از روايات وارد است كه عبادت هفتاد جزء دارد از همه بالاتر كاسبى كردن است پس در جواب گوئيم: اما رزق از جانب خداى تعالى است و خالق ارزاق بر او لازم است كه از جهت مخلوق خود خوردنى خلق نمايد و الا خلاف عدلست اما سعه و ضيق به حسب مقتضيات و موانع است اما قسمت ارزاق از قبل او است يعنى در نزد خود از براى هر كه رزقى به حسب استعداد او قرار داده است لكن زياده و نقصان مى شود به واسطه ى اطاعت و عصيان و شايد به حسب دعا و ترك دعا هم بشود و بالجمله منافات ما بين دو صفت از اخبار و آيات نيست.
تتميم: نزاعى است ما بين معتزله و اشاعره كه روزى حرام مى تواند بشود يا آنكه روزى منحصر است به حلال فرقه ى اولى را اعتقاد بر آن است كه حرام روزى نمى شود زيرا كه خداى منع از انتفاع به حرام كرده است پس چگونه حرام رزق مى شود علاوه اسناد روزى دادن را به خود مى دهد چگونه حرام منسوب به او مى شود.
اشعريه را اعتقاد بر آن است كه حرام رزق مى شود و الا كسى كه در طول عمر خود حلال نخورد بايد مرزوق نشود و هذا باطل و قطعا قول اشعرى خالى از قوت نيست زيرا كه خداى تعالى ما يوكل را خلقت كرد كسى كه او را بخورد به هر وجه مى گويند روزى خدا را خورده است.
........................
