بخشى از دعاى شماره 20 از صحيفه سجاديه :
وظائف يك مسلمان :
عدل گستر باشيد.
خشم خود را فرو خوريد.
فتنه
- تــازه ها
- متن دعا
- فراز صحیفه
آمار بازدید
بازدید امروز
بازدید دیروز
کل بازدیدها
3436
5881
63639562
اوقات شرعی
رابطه ى علم و دعا
در اينجا لازم است بين دعاها و علم رابطه اى به وجود آيد كه آيا دو موضوع جداگانه است به طورى كه اگر انسان از خط دعاها موفق شود، از علم محروم مى گردد و يا اگر به خط علم و دانش برود از دعاها و نتايج آن محروم مى گردد، و يا اينكه اين دو قابل ادغام در يكديگر هستند به كيفيتى كه از خط دعاها علم حاصل گردد و از خط علم و دانش موفقيتهاى دعائى و نيايشى به دست آيد.
ابتدا در تعريف علم و دعا لازم است بگوئيم كه دعا آن حالت ارتباط و خواهش بين انسان و خدا مى باشد كه انسان در آن روابط فقط نقش يك گيرنده را پيدا مى كند و خدا نقش فرستنده. يعنى انسانى كه در خط دعا و نيايش است همه چيز را نقد به نقد و آسان مى خواهد. او فقط به خداى خود مى گويد بده و اجابت دعا هم به اين معنا كه بگير آنچه مى خواهى، مانند رابطه اى كه كودكان با پدر و مادر خود دارند. هرگز در خط اين معنا نيستند كه آنچه به آن نياز دارند از كجا و به چه كيفيت حاصل مى شود، فقط آنچه مى خواهند، نقد به نقد از پدر و مادر خود مى خواهند. پس قهرا يك چنين حالتى با علم و دانش و احساس مسئوليت سازگار نيست. انسان خداى خود را غنى و توانا مى داند و مى تواند از قدرت او استفاده كند. و اما علم به معناى اين است كه انسان خود را در ارتباط با طبيعت و آنچه خدا ساخته و خلق كرده است قرار دهد و از تمامى موجوديهاى طبيعت استفاده كند. ببينيد در صحراها چه چيز خلق شده و راه استفاده از آنها چگونه است و يا در درياها و ساير منابع طبيعت. كسانى كه به جهان علم و دانش سفر مى كنند، همان كسانى هستند كه مستقيما در ارتباط با طبيعت و پديده هاى طبيعى آن هستند. از اين همه قانون و قاعده ها و فن و فرمولها در ساخت زندگى خود بهره بردارى مى كنند و تا اندازه اى مى توانند مشكلات خود را حل كنند. مسافرين به جهان طبيعت با كشف قاعده هاى طبيعى و ساخت مواد و ذرات و هندسه ى خلقت، طبيعتا به مقام والائى از علم و دانش مى رسند و با استفاده از همين كشفيات تا اندازه اى عوامل طبيعت را به اختيار خود در آورده و از حاكميت بر اين عوامل استفاده مى كنند، مانند كشفيات طبى و ساير علوم. شايد ما بتوانيم دو نفر انسان را كه مظهر حركت در اين دو راه هستند برابر يكديگر قرار دهيم و ارزشها و موفقيتهائى كه آن دو دارند با يكديگر مقايسه كنيم. ابتدا انسانى ساده و پاكدل و مومن و معتقد به خداوند متعال كه با خداى خود روابط خوبى دارد و صاحب دعاى مستجاب است، بسيارى و يا تمام مشكلات خود را از طريق دعا و نيايش برطرف مى كند وليكن آگاهى و آشنائى به حقايق طبيعت و اين همه آثار و خاصيتها و علم و هندسه ها كه خدا در طبيعت به وديعه گذاشته است ندارد. نفر دوم انسانى كه تا اندازه اى دستش به جيب طبيعت مى رود و مى تواند از منابع طبيعت استفاده كند. مثلا اين دو نفر انسان كه در بيابان تشنه مى شوند، يكى از راه دعا آب به دست مى آورد و ديگرى از فن و صنعت و استفاده از منابع زير زمين. و يا اگر به درد و مرض مبتلا مى شوند، يكى از آنها با دعا و ديگرى با دوا مرض خود را معالجه مى كنند. آيا بيشتر مطلوب خدا از خلقت انسان، علم و دانش او مى باشد و يا دعا و نيايش او؟ انسان در خط دعا و نيايش، اسباب و ابزارى در اختيار خدا بيشتر نيست. و اما در خط علم و دانش مى تواند آزادانه و آگاهانه از منابع طبيعت استفاده كند. در هر صورت نمى توانيم بگوئيم كه انسانى كه موفقيت دعائى دارد پيش خدا محبوبتر از انسان دوم است، و نمى توانيم بگوئيم كه خدا بيشتر انسان را به صورت اسباب و ابزار در اختيار اراده ى خود مى خواهد، نه به صورت يك دانشمند آگاه و آزاد. انسانى كه عاقبت خليفه ى خدا مى شود، سرمايه ى خلافت او، علم و دانش است، نه دعا و نيايش، زيرا خليفه ى خدا به كسى مى گويند كه به هندسه ى خلقت آگاهى و آشنائى كامل دارد و آزادانه مى تواند در خط اداره كنندگى خود و بشريت حركت كند و مى تواند زندگى خود و مردم را چنان اداره كند كه خدا اداره كرده است. در واقع كار مديريتها و مدبريتها، به خود او واگذار مى شود. چنين انسانى خليفه الله است. و باز نه مى توانيم بگوئيم، عالم و دانشمند مى تواند از دعا و نيايش مستغنى باشد. پس بايستى خط دعا و نيايش، خطى باشد كه انسانها را به سوى علم و دانش تكامل دهد، و انسانى كه سالك اين راه است، هم بايستى به حقايق علم و دانش و اسرار طبيعت آگاه شود و هم اينكه با خداى خود رابطه ى حسنه داشته باشد كه در آن رابطه دعاى او مستجاب مى شود. اگر توانستيم كشف كنيم كه دين و دعاها و حركتهاى مذهبى در عين حال كه حالت عبوديت و نيايش به وجود مى آورد، علم و دانش هم به وجود مى آورد مشكل بالا حل مى شود. در جواب سئوال بالا مى گوئيم كه دين و حركتهاى دينى و عبوديت و نيايش و علم و دانش، همه ى اينها در يكديگر ادغام شده است. دين انسان وقتى به كمال مطلق مى رسد، كه متدين به آن دين در حالى كه يك بنده ى سالك و كامل است، يك عالم و دانشمند به اسرار طبيعت هم باشد. زيرا دعاها فقط نعمتها را يادآورى مى كند و در حاشيه ى اين يادآوريها اين همه مسائل علمى و تكاملى مطرح شده است. يعنى آنجا كه ما در دعاى خود مى گوئيم: اللهم انى اسئلك برحمتك اللتى وسعت كل شى ء. يعنى آن رحمت واسعه ى خدا را از او مى خواهيم، بلافاصله به دنبال اين خواهش و نيايش، تكامل علمى مطرح مى شود. يعنى ما بايستى رحمت خدا و مظاهر رحمت خدا را بشناسيم و يك چنين شناختى توقف دارد بر اينكه مظاهر رحمت خدا يعنى طبيعت را بشناسيم. خداوند با آيات بسيارى در قرآن مى گويد: ابتغوا من فضل الله، اذكروا نعمه الله، سيروا فى الارض فانظروا كيف بدء الخلق، و امثال اين آيات، همه جا حركات علمى ما را مطرح مى كند. مثلا در اين آيه مى گويد تو بايستى بدانى خداوند طبيعت را چگونه و به چه كيفيت ساخته است و بدانى زمين و آسمان چيست و چه نعمتهائى كه در اين زمين و آسمان براى تو خلق شده است. در اينجا مى بينيم دعاها و عبادتها فقط نقش حركت و تحريك را ايفا مى كند. يعنى نعمتهاى خدا را به ما آدرس مى دهد. و در حاشيه ى آن همه جا دستور حركت و سفر به جهان علم و دانش مى دهد به كيفيتى كه مشاهده مى كنيم. موفقيت پيغمبران و در واقع معجزات آنها صنايع علمى آنها مى باشد. مثلا آنجا كه سقراط و بقراط با دوا و دارو و استفاده از علميات، مريضها را معالجه مى كنند، عيسى روح الله هم از همان قاعده و فرمولها در سطحى خيلى بالاتر و فراتر استفاده مى كند. آنجا كه مرده را زنده مى كند، يعنى قدرت افاضه ى روح به بدن و مردگان را دارد. معجزات پيامبران، صنايع علمى آنها است نه فقط دعاى مستجاب. خداوند در قرآن به حضرت عيسى مى گويد تو از گلها مرغ مى سازى به اذن خدا. اگر اين معجزه، دعاى مستجاب بود، بايستى لحن كلام تغيير مى كرد. مثلا بگويد از من خواهش كردى مرده را زنده كنم و براى تو مرغ و كبوتر بسازم و من هم دعاى تو را مستجاب كردم.
پس مى گوئيم در دين و دعا، علم و دانش و عبادت و نيايش در هم ادغام شده است. خداوند آن دعائى را مستجاب مى كند كه ما بدانيم چگونه و چطور است، كه اين را حكمت مى گويند. همه جا در قرآن اصرار دارد كه ما به بندگان خود علم و حكمت مى دهيم، و كسى كه علم و حكمت پيدا كند، خير و بركت بسيارى به دست آورده است. پس موفقيت پيغمبران و اولياء خدا فقط يك موفقيت دعائى و نيايشى و دعاى مستجاب نيست، بلكه حركت در مسير علم و حكمت است، يعنى آنجا كه به مقام خلافت مى رسند، به تمامى قاعده ها و فرمولها و فنون طبيعت آگاهى كامل دارند و بر اساس همان آگاهى كامل، صنعت كامل پيدا مى كنند كه صنايع علمى آنها به صورت معجزات نمايش پيدا كرده است. با اين حساب در دين اسلام، در خط علم و دانش، دعا و نيايش مطرح مى شود تا در انتها انسان به مقام بزرگى از علم و دانش برسد، چنان علمى كه خداوند به او اذن و اجازه مى دهد كه صنايعى و موفقيتهائى مانند صنايع طبيعت داشته باشند.
براى تبيين و توضيح بيشتر ارتباط دعا و ايمان با علم و دانش، لازم است بدانيم كه انسانها دو نوع پرورش علمى پيدا مى كنند كه يكى از اين دو نوع پرورش،پايه و پله ى نوع ديگر است. اول پرورش علم از طريق تعليمات بين انسانها و تجربه ها و برخورد ما با طبيعت و حوادث آن، كه در اين برخوردها و تجربه ها و تعليمات، انسانها معلومات بسيارى به دست مى آورند و بسيارى از مشكلات زندگى خود و مردم را برطرف مى نمايند. پيدايش يك معلوماتى بين مومن و كافر مشترك است. يعنى كتابها و تجربه ها و درس و بحثها و مبادلات علمى و فرهنگى، بين تمامى انسانها آزاد مى باشد، هيچكس در كشف يك چنين دانشهائى نمى تواند محروميت داشته باشد بلكه همه مى توانند به طور مساوى يا متفاوت از آن برخوردار باشند و دين مقدس اسلام در فراگيرى يك چنين دانشها و تجربه ها بى نهايت مردم را تشويق و ترغيب كرده است و در اين رابطه مولا عليه السلام مى فرمايند: التجربه فوق العلم. يعنى تجربه از دانش بالاتر است. منظور از دانش در برابر تجربه، دانشهائى است كه از راه تعلميات (تعليمات) و مطالعات به دست مى آيد و تجربه هم معلوماتى است كه از طريق برخورد با حوادث طبيعت و آزمايشها حاصل مى شود.
نوع دوم، دانشها و آگاهيهائى است كه از آنها تعبير و نيرو و استعداد مى شود، يعنى پيدايش روح علم و دانش. با يك چنين روحى، انسان روحانى شده و يا اينكه از روح القدس استفاده مى كند. روح القدس، روح علم و عصمت است. چنين نيروئى كه از روح سرچشمه مى گيرد علم است كه چون در انسان پيدا شود انسان، حقايق را چنان كه هست مى بيند و مى داند و در گفتن و بيان كردن، خطاء نمى كند كه به دليل عدم خطاى در فكر، يك چنين انسانى را معصوم مى شناسند. پيغمبران و امامها و اولياء كامل خدا، از روح عصمت برخوردار هستند، كه روح القدس ناميده مى شود. خداوند در معرفى علم حضرت عيسى مى فرمايد: و ايدناه بروح القدس. و باز در معرفى علم پيغمبر اسلام مى فرمايد: و كذلك اوحينا اليك روحا من امرنا، ما كنت تدرى ما الكتاب و لا الايمان. ما از عالم امر، يك چنين روح علمى در وجود تو دميديم و تو قبلا نمى دانستى كه كتاب و ايمان چه معنائى دارد. مشاهده مى كنيم كه در اين آيات يك نوع علم به معناى روح علم است. روح علم، نيرو و يا نورى است كه انسان، با آن نورانى شده و حقايق بسيارى را مى بيند و كشف مى كند. و خداوند در آيه ى ديگرى مى فرمايد: و من يرد الله ان يهديه يسترح صدره للاسلام. و باز مى فرمايد: و من لم يجعل الله له نورا فما له من نور. و در احاديث، وارد شده است كه: العلم نور يقذفه الله فى قلب من يشاء، و من اخلص الله اربعين يوما فجر الله فى قلبه ينابيع الحكمه. اين احاديث و آيات و به همراه آن بسيارى از واقعيتهاى قابل لمس و قابل مشاهده در داستان پيغمبران و اولياء خدا، همه ى اينها روى هم دلالت مى كند بر اينكه بسيارى از انسانها در ارتباط با خدا به مقامى از علم و دانش رسيده اند و علومى را از خداوند متعال گرفته اند كه يكى از نمونه هاى بارز آن پيغمبر اسلام است كه به اتفاق قضاوتهاى تاريخى ايشان از انسانها درس و سواد نياموخته اند و قلم و كاغذ به دست نگرفته اند. خط ننوشته و نخوانده اند، كتابى را مطالعه نكرده اند و استادى را نديده اند. با همه ى اينها در علم و دانش و حكمت، سرآمد جهان بشريت شناخته شده اند كه در اين رابطه حافظ شيرازى مى گويد:
نگار من كه به مكتب نرفت و خط ننوشت
به غمزه مسئله آموز صد مدرس شد
منظور او از اين نگار، شخص رسول اكرم است. و به طور كلى هيچ پيغمبرى و به خصوص پيغمبران بنام و مشهور، علم و دانش خود را از انسانها و از اساتيد انسانى فرانگرفته اند و هرگز در تاريخ، يك چنان دانشگاهى و يا استادى پيدا نشده است كه پيغمبر بپروراند و شاگردان خود را به مقام نبوت برساند. همه ى پيغمبران در بيابان و صحرا و در ارتباط با خدا و طبيعت به نبوت رسيده اند. گاهى در دوران كودكى مانند ضرت عيسى و يحيى و حضرت امام جواد عليه السلام، و گاهى در دوران چهل سالگى و بالاتر. نه در سنين بالا استاد بشرى داشته اند و نه هم در سنين پائين. تمامى اين نمونه ها دلالت مى كند بر اين كه انسانها سواى آنچه از كتاب و استاد و يا از طريق آزمايش و تجربه به دست مى آورند، در ارتباط با خداوند متعال، تغذيه ى روحى مى شوند و درجات فهم و استعداد آنها بالا مى رود. انفكاك و افتراق اين دو رشته از يكديگر كاملا واضح و روشن بوده است. در همان زمانها كه موسى ها و عيسى ها در شعاع تعليمات الهى به مقام شامخى از علم و دانش رسيده اند. متفكرين و دانشمندان ديگرى هم مانند افلاطونها و سقراطها و دانشمندان طبيعى و فلسفى بسيارى پيدا شده اند كه آنها نيز كتابها نوشته اند و صفحاتى را پر كرده اند. غالبا مشاهده شده است كه اين دو نوع دانشمند و دو نوع دانش، شايد كه از حالات و تفكرات يكديگر بى خبر بوده اند. مسلما دانشمندان علوم تجربى و طبيعى و تفكرى، از جهان فكرى پيغمبران و روحانيت آنها و ارتباط آنها با خدا آگاهى نداشته اند و شايد هم بسيارى از پيغمبران از وضعيت فكرى و تجربيات دانشمندان نوع اول بى خبر بوده اند. وليكن در دين مقدس اسلام اين دو خط و اين دو نوع تعلميات (تعليمات) در يكديگر ادغام شده است. بى نهايت، انسانها را دين مقدس اسلام به فراگيرى علم و دانش و سواد و تجربه و تفكر در مسائل طبيعت و كشف قاعده ها و قانونهاى علمى تشويق فرموده، و از آن طرف تمامى دانشجويان و دانش آموزان پيرو خط خود را در ارتباط با خدا قرار داده است. در عين حال كه انسانها را به درس و بحث و علم و كتاب و تجربه تشويق مى كند و دانش آموزى و دانشجوئى را بزرگترين عبادت و بزرگترين جهاد مى داند، سر رشته ى دانشجو و دانش آموز را به دست خدا مى سپارد. به انسان دانشجو دستور مى دهد كه كتاب و قلم بردار و به دانشگاه برو، در محضر درس استاد بنشين و در آن حال در ارتباط با خدا باش. از خدا كمك بگير تا نيروى فهم و استعداد تو را بالا ببرد و تو را به نور علم روشن كند. در همين جا روى ميز دانشگاه به دانشجو مى گويد: ليس العلم بكثره التعلم، بل هو نور يقذفه الله فى قلب من يشاء. و رسول خدا مى فرمايد: كه مثل قلب در بدن انسان مانند چراغ اطاق است كه هر چه بهتر و بيشتر روشن گردد خود را و آنچه در خانه است بهتر و بيشتر نشان مى دهد. پس مى شود گفت كه دين مقدس اسلام در دستورات دانش آموزى و دانشجوئى خود، انسانها را از مسير علم و دانش طبيعى و تجربى در ارتباط با خدا قرار مى دهد تا همراه فراگيرى علم و دانش به نور ايمان و تقوا هم مجهز شوند و در رديف اولياء خدا و پيغمبران قرار گيرند. از يك طرف آن همه برنامه هاى علمى و تجربى و تفكرى طرح نموده، و آن همه فرضيه هاى علمى داده، و از طرف ديگر دانشجو و دانش آموز را در ارتباط با دعا و نيايش قرار مى دهد تا اينكه دانشجو را به همه كس و همه چيز مربوط كند و براى او محروميتى به وجود نياورد. و مشاهده مى كنيم كه اولياء خدا و مخصوصا امام چهارم حضرت زين العابدين عليه السلام از مسير دعا و نيايش و جملات دعائى در ارتباط با خداوند متعال درهاى علم و حكمت را به روى انسانها گشوده اند.
.......................
چهارشنبه, آبان 10 1396
0 نظر
دعاى آن حضرت عليه السلام است براى درخواست خير
دوشنبه, آبان 29 1396
0 نظر
از دعاهاى آن حضرت است هنگامى كه به ابر و برق مى نگريست و
شنبه, آذر 11 1396
0 نظر
از دعاهاى امام عليه السلام است در پناه بردن (به خدا) از سختى ها و
شنبه, آذر 25 1396
0 نظر
̶ اى خدائى كه عجائب عظمت و جلالش را حد و نهايت نيست درود
