نیاز و نیازمند
• بخشی از دعای 12
ای حاجتمندان! بدانید كه برای حوائجتان جز در خانه
در اين دعا ، حضرت زين العابدين عليه السلام نخست حالات انسانى را در هنگام عافيت و گشايش و در زمان سختى و تنگى و بيچارگى لحاظ فرموده است . سپس به نتايج هر يك پرداخته و از خداوند متعال خواسته است كه از پيامدهاى شوم آنها در امان باشد .
انسان گاهى مى پندارد كه اگر در متن عافيت قرار گيرد و داراى روزى فراخ و گشايش زندگى و فراغت باشد ، ديگر هيچ گونه نگرانى نخواهد داشت ، در حالى كه ممكن است عافيت و فراخى زندگى در پاره اى موارد ، خود مقدمه ى شقاوت و بسترساز انحطاط و سقوط گردد ؛ مانند : نكبت جاه طلبى و خوارى استكبار و فسادهايى كه همواره پس از برخوردارى از قدرت و ثروت ، دامنگير انسان مى شود و معروف است كه فساد پول و قدرت با فساد ناشى از فقر و بيمارى قابل مقايسه نيست ؛ امروز مستضعفان جهان در آتش ستم و جهان خوارى و طغيان زورمداران مى سوزند و طبيعى است كه ابرقلدران نظام سلطه ى جهانى اگر اين توان و ثروت را نداشتند ، مرتكب اين بيدادگرى هاى شرم آور نمى شدند . از اين رو ، امام معصوم عليه السلام گوشزد مى فرمايد كه از نعمت فراوان و روزى فراخ نيز بايد به خدا پناه برد كه مبادا دچار خدافراموشى شويم و علم طغيان برافرازيم .
پيامد سختى ها و ناگوارى ها
امام سجاد عليه السلام در بخش دوم از خداوند متعال درخواست نموده است كه اگر او را به بلاها و سختى ها گرفتار كرد ، نااميدى ، سستى و دورى از خدا را شامل حالش نگرداند ؛ يعنى هم چنان كه ثروت و قدرت داراى آثار منفى بسيار بدى است كه بايد از آنها به خدا پناه برد ، سختى ها و گرفتارى ها نيز پيامدهاى وخيم و ناگوارى هاى فراوان دارد كه آدمى براى از سر گذراندن آنها ، سخت به كمك الهى نيازمند است ، زيرا گاهى سختى ها و گرفتارى ها چنان دامن فرد را مى گيرد كه دست توكل به هر جا دراز مى كند ، نتيجه نمى گيرد . در اين حال ، چه بسا فرد توهم كند كه فريادرسى در عالم نيست و بدين ترتيب به عامل يأس - اين ويروس مهلك و فلج كننده و كفرآفرين - گرفتار شود .
«آلكسيس كارل» ، دانشمند و پزشك معروف فرانسوى ، در كتاب خود سرنوشت زندگى ، يكى از بزرگ ترين عوامل فساد و خودكشى ها و جنون را در غرب - به ويژه آمريكا - يأس و دورى از معنويت هاى انسانى مى داند .
پزشكى معروف به نگارنده مى گفت : علت آن كه گرفتارى هاى روانى در كشور ما كمتر به چشم مى خورد ، آن است كه بسيارى از عقده هاى پيچيده ى روانى با ياد خدا و نماز و مخصوصا شركت در مجالس عزادارى و گريه هاى سنجيده و متين حل مى گردد و بسيارى از مبتلايان به انواع افسردگى ها در اين مجالس و آيين ها به آرامش باطنى دست مى يابند ، ولى در غرب كه اين گونه بن بست شكنى ، وجود ندارد ، فرد افسرده و روان پريش دچار انفجارهاى روانى خطرناكى مى شود كه آوار آن بر سر خود ، خانواده و جامعه فرو مى ريزد .
نعمت گرفتارى ها و لزوم سپاس گزارى
امام عليه السلام در ادامه مى فرمايد : «خدايا ! آن گاه كه مرا به سختى مبتلا مى سازى ، از احسان خود محروم مگردان.» در اين سخن ولوى دو نكته ى حايز اهميت نهفته است :
الف) در گرفتارى هايى كه از جانب خدا مقدر مى شود ، نعمتى نهفته است كه حضرت حق در نظام تربيتى خود آن را مندرج ساخته است . هم از اين روى ، حضرت سجاد عليه السلام در دعاى پانزدهم صحيفه ى سجاديه فرمود :
و لك الحمد على ما أحدثت بى من علة فى جسدى ؛
خدايا ! از بابت بيمارى اى كه در بدن من نهادى تو را سپاس مى گويم .
سپس فرمود :
فما أدرى - يا الهى - أى الحالين أحق بالشكر لك و أى الوقتين أولى بالحمد لك ؛ أ وقت الصحة التى هنأتنى ... أم وقت العلة التى محصتنى بها ؛
خدايا ! نمى دانم كدامين حال سزاوارتر به شكر است ؛ آيا وقت صحت و گوارايى زندگى يا هنگام بيمارى كه از گناهانم مى كاهد ؟!
ب) امام عليه السلام هشدار مى دهد كه اگر خداوند سبحان بنده را به هنگام گرفتارى رها كند ، به يأس و ناسپاسى گرفتار مى شود . بنابراين ، بايد در اين مواقع شدت انابه و توكل به حق در ما بيشتر و باز اگر تأخيرى در اجابت ملاحظه كرديم ، دل قوى داريم كه حتما مصلحتى در آن نهفته است .
اللهم صل على محمد و آله ، و اجعل ثنآئى عليك ، و مدحى اياك ، و حمدى لك فى كل حالاتى ، حتى لا أفرح بما آتيتنى من الدنيا ، و لا أحزن على ما منعتنى فيها ، و أشعر قلبى تقواك ، و استعمل بدنى فيما تقبله منى ، و اشغل بطاعتك نفسى عن كل ما يرد على حتى لا أحب شيئا من سخطك ، و لا أسخط شيئا من رضاك ؛
خدايا ! بر حضرت محمد و خاندان او درود فرست و ثنا و ستايش و نيايش مرا در همه ى حالاتم ، ويژه ى خود گردان تا هيچ گاه از موهبت هاى دنيوى اى كه به من ارزانى داشته اى ، مسرور نشوم و از آن چه به من عطا نكرده اى نگران نباشم و پرهيزگارى را به قلبم بچشان و بفهمان و بدنم را به آن چه از من مى پذيرى ، وادار و روانم را چنان به طاعت خود مشغول دار تا آن چه را كه پسند تو نيست ، دوست نداشته باشم و به آن چه تو خشنودى ، من نيز راضى باشم.
...............................
