برنامه روزانه یك مسلمان
بخشی از دعای ششم صحیفه سجادیه
یك مسلمان باید برنامه
از حضرت صادق عليه السلام مروى است: به درستى كه مرد معصيتى نمايد و محروم شود از نماز شب پس معصيت خداى عزوجل سبب خسران شود در آخرت چنانكه روايت حضرت صادق دلالت بر آن كند علاوه آنكه بالعيان و الوجدان مشاهده شده است كه معصيت خداى عزوجل سبب اختلال امور دنيويه شده است و اما امور اخرويه او را خداى تعالى عالم است.
شبهه ى نيست كه زيان و خسران دنيوى كه عبارت از صحت و مال و منال و اولاد و ازواج باشد به فناء دنيا و رفتن زندگانى فانى خواهد شد و اما زيان و خسران آخرت كه عبارت باشد از درجات عاليه و رضوان و حور و قصور او امتداد او و استمرار و طول دارد پس عاقل در وقتى كه امر مردد شود ما بين دو محذور كه لابد است در يكى از آن دو محذور واقع شود اختيار مى نمايد اقل محذور را از جهت اين مطلب است كه امام عليه السلام به خداى عزوجل عرض مى كند، پس واقع ساز آن زيان را بر زودتر از آن دو از حيث فناء و بگردان توبه را در درازتر از آن دو از حيث بقاء.
هم در عرف و در لغت عزم و اراده را گويند اگر چه او را اطلاقات ديگر نيز هم هست از مجمع البيان نقل شده است كه هم در لغت بر وجوهى است يكى از آنها عزم بر فعل است مثل قوله تعالى: اذهم قوم ان يبسطوا ايديهم يعنى اراده و عزم نمودند، و ديگر به معنى خطور چيزى است در قلب اگر چه عزم او نداشته باشد و گاهى اطلاق مى شود هم بر حديث نفس و وسوسه، بدانكه از ظاهر اين دعا چنان مستفاد مى شود كه عزم بر معصيت معصيت است.
مرحوم ملا صالح مازندرانى نسبت به مشهور مى دهد و اين مذهب را مرحوم ميرداماد دعوى اجماع مى كند، بعضى از علماء ذكر نمودند كه عزم بر معصيت به نفسه معصيت است اگر عمل نيز نمود معصيت دوم است، و اين مذهبى است كه اكثر محدثين و متكلمين و جمهور عامه و جماعتى از اصحاب ما كه از آنها است امين الاسلام طبرسى در مجمع البيان و سيد مرتضى (ره) بر اين مذهب اعتقاد نموده اند سيد در تنزيه الانبياء مى فرمايد: اراده معصيت و عزم بر او معصيت است و قومى تجاوز نمودند، حتى آنكه گفته اند: كه عزم بر كبيره كبيره است و عزم بر كفر كفر است تا آخر كلام او.
قوله عليه السلام به همين: يعنى به دو مقصود، هم مصدر است به معنى مفعول يعنى هرگاه عزم نمائيم ما به دو چيز خشنود مى كند ترا يكى از آن از ما و به خشم آورد ترا ديگرى از آن دو از ما.
.........................
