نیاز و نیازمند
• بخشی از دعای 12
ای حاجتمندان! بدانید كه برای حوائجتان جز در خانه
اللغه: تقصير: نرسيدن به مقصود.
سكوت: حرف نزدن و خاموشى.
تمحيد: حمد خدا نمودن پى درپى.
فهاهه: گنگى و درماندگى.
امساك: بازداشتن و باز ايستادن.
تمجيد: تعظيم.
قصارى: غايت و نهايت.
اقرار: اعتراف.
الحسور بالضم: خستگى و درماندگى.
التركيب: با در قصر بى براى تعديه است و اسناد تقصير بر سكوت و اسناد تفهيه بر امساك مجاز عقلى است كه در حقيقت به فاعل حقيقى برمى گردد كه خودش باشد، عجزا مفعول لاجله است يعنى اقرار من نه براى رغبت من است در او و نه براى رغبت از حمد تو بلكه براى عجز من است از قيام به واجبات تو احتمال دارد كه مفعول مطلق باشد براى تاكيد فعل يعنى عجزت عجزا.
شرح: يعنى و به تحقيق كه عاجز ساخت براى خاموشى از سپاسگزارى تو و درمانده كرد مرا بازايستادن از جهات بزرگداشتن تو نهايت كار
من اقرار به درماندگى است نه از روى رغبت اى خداى من بلكه از روى عجز است.
اللغه: امه: قصد كرد او را.
الوفاده بالكسر: وارد شدن بر ملوك براى طلب حاجت.
الرفاده: بالكسر، اعانت و اعطاء
نجوى: تو گوشى حرف زدن و مساره و راز و مراد از سمع اجابت دعا است مانند سمع الله لمن حمد.
استجابه: اجابت و گفته شده كه اجابت عام است و استجابت خاص براى اعطاى سائل است.
خيبه: محرومى و خسارت.
جبهه: رده و منعه و اصل او از جبهه است كانه در موقع رد دست به صورت او مى زنند منصرف و منقلب مصدر به معنى انصراف و انقلاب.
التركيب: فاء در فها انا فصيحه است، يعنى اذا كان الامر كذلك فها انا اقصدك باء در بالوفاده براى ملا بست است يعنى ملتبسا بالوفاده زيرا وارد شدن بر شخص بزرگوار اقتضاى كرامت مى كند.
شرح: يعنى پس اينك من قصد نمودم تو را به آمدن نزد تو و سئوال مى كنم از تو نيكوئى عطا را پس رحمت بفرست بر محمد و آل او و بشنو راز مرا و اجابت فرما دعاى مرا و به پايان نرسان روز مرا به نااميدى من و بر پريشانى
من مزن برو گردانيدن من در سئوال من و گرامى دار از نزد خود بازگرديدن مرا و به سوى تو بازگشت مرا.
اللغه: ضاق بالامر: شق عليه و عدم قدرت بر شيى ء و اصل او از ضيق ضد سعه است.
قدير: مبالغ در قدرت صفت مشبهه از قدرت.
حول: قدرت، و حيله و چاره.
التركيب: جمله ى انك تا آخر تعليل است بر استدعاى قبول و اجابت و تاكيد است بر غرض كمال قوت يقين به مضمون او، و غير براى نفى است و لا را بد براى تاكيد غير است، و ما در ترديد و تسئل موصول به معنى الذى يا موصوف به معنى شيى ء و مفعول ترديد و تسئل محذوف است تقدير تريده، و تساله و جمله ى انت على كل شيى ء معطوف بر جمله قبل و براى تقرير مضمون اوست.
شرح: يعنى به درستى كه تو تنگ گرفته نيستى به آنچه خواهى او را و عاجز نيستى از آنچه سئوال كرده شوى از او و تو بر همه چيز توانائى و نيست قدرت و نيست توانائى مگر به خداوند بلندمرتبه بزرگوار.
تنبيهان:
اول صدوق (رض) در كتاب توحيد از امام باقر (ع) روايت كرده كه حول به معنى تحول و انتقال است يعنى لا حول لنا عن المعاصى و قوه لنا على الطاعه الا بتوفيق الله سبحانه و در حديث است كه لا حول و لا قوه
الا بالله كنزى از كنوز جنت است.
بعضى از علماء گفته است كه در اين كلام شريف تسليم بر قضا و قدر و اظهار فقر به خدا و طلب يارى از او در جميع امور و ابراز عجز بشر است به سلب قوت و حركت در خيرات و طاعتها و صرف شرها و سيئات از او و اثبات اوست بر ملك علام براى توقير و تعظيم او و دلالت است در اين كلام به توحيد خفى چون كسى كه چاره و حركت و قوت را از غير خدا نفى كرده و بر او تنها اثبات كند لازم است قائل شود كه چيزى از ملك و ملكوت خداوند خارج نمى شود و اينكه براى خداوند شريكى نيست.
تنبيه دوم:
در ختم دعا بالجمله ى لا حول و لا قوه... اشاره است به روايتى كه شيخ كلينى ( رض) در كافى به سند صحيح از امام صادق (ع) نقل كرده كه آن حضرت فرمود: اگر كسى دعا كند و بعد از دعا بگويد: ماشاء الله لا قوه الا بالله، خداوند مى فرمايد بنده ى من تسليم امر من شد و خود را آماده ى حكم نمود حاجت او را روا نمايند.
..........................
