سميع و بصير: يعنى علم دارد به هر مسموع و مبصرى، سئوال شد از بعضى از ائمه عليهم السلام مى ناميم و اسم مى بريم خدا را سميع و بصير به واسطه ى چه با وجود آنكه از جهت او سمع و بصر نيست؟
فرمودند: بر او مخفى نمى شود چيزى كه درك باسماع شود و چيزى كه درك بابصار شود.
خبير: عالم بما كان و ما يكون هيچ چيزى از او مخفى نماند و چيزى از علم او فوت نشود.
قديم اول بر هر چيز و آخر هر چيز.
التركيب: لا اله الا انت يا تاكيد است از جهت جمله مثبته اى انت الله لا اله الا انت تاكيد اثبات به نفى شده است يا خبر دويم انت است يا بدل و يا حال او از جهت خبر بنا بر جواز امثال اين نحو حال، و قول بر اينكه جمله ى معترضه است بعيد است به حسب سياق، احد و توحيد صفت الله است يا خبر بعد خبر يا بدل و همچنين ساير الفاظ واقعه مثل اينها مثل عظيم المتعظم الرحمن الرحيم و هكذا.
توئى خدا، نيست مگر تو عالمى به مسموعات و مبصرات قديمى و مطلعى بر امور.
فذلكه: قديم يكى از اسماء خدا است و اين لفظ در مقابل حادث است و بين ايشان از نسب تقابل و تضاد و لذا گوئيم: قديم دو اطلاق مى شود يكى آن است كه وجود و هستى او حاجت ندارد، ديگر آن است كه وجود او مسبوق به غير نباشد.
يعنى: قدم اول را قديم ذاتى گويند دوم را قديم زمانى گويند، و در مقابل قدم حدوث است و او هم حدوث ذاتى مى شود و حدوث زمانى اول آن است كه وجود او حاجت به غير دارد و ثانى آن است كه وجود او مسبوق به غير باشد، ذات واجب الوجود قديم است و اما به دليل لزوم تسلسل اگر نباشد و همچنين واجب
الوجود قديم است زمانا و الا منافات دارد واجب الوجود بودن را زيرا اگر واجب الوجود ديگر باشد موجب آن شود كه ما به الاشتراك داشته باشند و اين موجب امكان خواهد بود.
اللغه: كريم جامع انواع خير و شرف و فضايل.
دائم: دوام دارنده.
عدد: به معنى معدود.
عالى: بلندى و رفعت دارنده، و دانى نزديكى دارنده.
بهاء: حسن و جمال و عظمت.
مجد: شرف و بزرگى، كبريا بزرگى و پادشاهى.
التركيب: اكرم و ادوم اگر چه به حسب صيغه افعل التفضيل است، لكن مفضل و مفضل عليه در اصل مصدر بايست شركت داشته باشند الا اينكه در جنب خالق معدوم صرف نشايد گفت ايشان شريك در اصل فعل اند پس لابد گوئيم افعل تفضيل در مقام منسلخ از تفضيل است و اين استعمال هم شايع هست الكريم و الدائم و الاول و الاخر و نحو ايشان در امثال اين كلمات انسب هستند به بدليت از جهت انت بدل كل من الكل، و قبل و بعد مبنيان به فتح از ظروف زمانيه هستند.
شرح: يعنى توئى خدا نيست خدائى مگر تو خدائى كه اين صفت دارد كريم است و اكرم دائم و ادوم دوام دارد كه دوام او را نهايت نيست.
...................
