نیاز و نیازمند
• بخشی از دعای 12
ای حاجتمندان! بدانید كه برای حوائجتان جز در خانه
يكى از امتحانات و ابتلائات بزرگ آن است كه انسان در خود فقد اسباب ببيند و در ديگرى جمع آن گاهى خواهد موجب كفر او شد چنانچه خود مشاهده نمودم در بعضى از ابناء دنيا كه نفى حكمت و مصلحت از خدا مى نمايند از بابت فقدان خود و جمع در ديگرى هميشه انسان بدون و پست تر از خود ملاحظه نمايد نه به فوق خود اگر نظر به فوق خود نمايد طريقى نكند كه كافر شود بلكه خدا را قاسم عدل بداند كه هر كه را به حسب استعداد و صلاح او معيشت و روزى دهد پناه مى برم به خدا از افتتان به دنيا.
سليمان بن داود به نمله فرمود: چرا امر نمودى به موران كه داخل خانه هاى خود شوند خوف از اينكه زيردست و پاى اسبان پايمال نشوند، و حال آنكه من ظالم نيستم؟
عرض نمود: امر نمودم خوف از آن كه شايد جلال و سلطنت تو را ببينند
مفتون به دنيا شوند.
رضى: احتمال تميز و حال و مفعول له و مفعول مطلق هر يك دارد.
يعنى: از حيث رضاى من به حكم خدا، يا اينكه حال كونيكه من راضيم يا به علت رضاى من، يا اينكه راضى مى شوم راضى شدنى به حكم خدا.
قوله: اخذ دو احتمال دارد يا به معنى ايجاب و الزام يا به معنى فعل و جاى آوردن زيرا كه بالفضل يا به معنى تفضل بعض بر بعض است يا به معنى تفضل خود بر عامه ى ناس بنابر اول يعنى واجب نموده است بر جميع خلق خود بر تفضل و احسان بعضى بر بعضى، بنابر ثانى جاى آورده است بر جميع خلق خود به احسان خود.
افتتان: امتحان.
اغماط: حقير شمردن.
يعنى: در فتنه مينداز مرا به آنچه داده ى ايشان را به آنچه منع نمودى مرا تا اينكه حسد ببرم بر بندگان تو و خوار شمارم حكم تو را.
يعنى: نفس مرا خوش كن و شرح بده صدر مرا كه راضى شوم.
اوفر: يعنى زيادتر.
خولتنى: اى اعطيتنى.
يعنى: بگردان تو شكر مرا از براى تو بر چيزهائيكه بر من باز داشته ى زيادتر از ثناء نمودن من تو را بر چيزهائيكه بر من داده ى يعنى بر فقر خود خوشحالتر باشم از غناء.
بدانكه انسان بايد راضى باشد به رضاء خدا پس دادن فقر و ندادن غناء هر دو نعمت است زيرا كه اگر عكس در حق او جاى آورده شود هم غناء در حق او مفسده است و هم ندادن فقر پس بنابر فرض اول هر دو را بايد شكر نمود لكن امام (ع) عرض كند: كه توفيق ده مرا كه شكر آن امرى كه از من صرف شده است زياده نمايم علت آن است كه چون او عدمست و نفس به حسب ذات خود مايل به او نيست و لذا عرض كند كه توفيق ده مرا كه بر آن زياده شكر نمايم مى شود گفت هر دو نعمت هستند لكن آن دفع مفسده است به شكر اولى است از جلب منفعت و خود منفعت.
..............................
