اخلاق و كردار ناپسند
بخشی از دعای ششم صحیفه سجادیه :
پناه ببرید به خداوند بزرگ از
ليل و نهار عبارت هستند از دو مدت معلومه از گردش فلك كه يكى از آن مقدار بودن آفتاب در تحت الارض و ديگرى در فوق الارض و از آن دو تعبير كنيم در لسان فرس به روز و شب و در لسان عرب گاهى به ضوء و ظلمت و از اينكه ايشان از آن دو مقدار از زمان هست و ضوء و ظلمت دو عرض هستند كه عارض بر ايشان مى شود و ما بين ايشان از نسب تقابل و تضاد است نه ايجاب و سلب پس هر دو امر وجودى هستند نه اينكه ليل امر عدمى باشد چنانچه بعضى را توهم آن شده است و باعث شده كه خلق را به معنى ايجاد نگرفته به اعتبار اينكه ليل عدمى است با ايجاد غير مرتبط است لابد است خلق را به معنى تقدير گرفت كه با همه جمع شود چنانچه در آيه ى شريفه الذى خلق الموت و الحيوه به معنى تقدير است و اين توهم فاسد است موت مثل ليل است اينها امر عدمى نيستند بلكه امر وجودى هستند كما يدل عليه ان الله ضاد بين الليل و النهار و ان الموت ليذبح يوم القيمه علاوه از آن عرف از آن امر وجودى استفاده كنند نه عدمى چنانچه اگر كسى فى الجمله تتبع كند بر او معلوم شود حاجت به دليل ندارد.
فذ لكه: تقديم ليل بر نهار در انتساب خلقت چنانچه در عبارت اين دعاء و غير آن از براى آن وجهى مى توان ذكر نمود يكى اينكه خلقت ليل غريب و عجيب تر است از خلقت روز و ضياء يا اينكه اكمليت به واسطه ى اينكه نهار نور است و صدور نور اسهل است از صدور نقيض او يا اينكه خلقت او مقدم است بر روز اگر چه خلاف آن معروفست لكن روايت معروفه دلالت بر آن دارد و آن اين است كه امام ثامن ارواحنا له الفداء كه وارد مرو شدند در مجلس مامون روزى جمع بودند علماء خراسان و بود فضل بن سهل حضرت فرمودند كه: در مدينه از من سئوال نمودند كه شب قبل از روز خلق شد يا بالعكس قوم در مقام جواب برآمدند هر يك جواب دادند مقبول طباع مامون نشد فضل عرض كرد: شما بفرمائيد: حضرت فرمودند: از روى حساب و نجوم بگويم يا از روى قرآن و شرع؟ عرض كرد: به هر دو، فرمودند: اما از روى حساب به تحقيق دانسته ى اى فضل طالع دنيا سرطان است كواكب در وقت خلقت دنيا در شرف خود بودند زحل در خانه ميزان، مشترى در سرطان، شمس در خانه حمل، قمر در خانه ى ثور پس اين دلالت كند بر اينكه شمس در خانه ى دهم از طالع در وسط السماء بود پس نهار خلقت او مقدم است بر ليل و اما از روى قرآن خلاق عالم مى فرمايد: و لا الليل سابق النهار.
................................
