نیاز و نیازمند
• بخشی از دعای 12
ای حاجتمندان! بدانید كه برای حوائجتان جز در خانه
اين دعا كه درباره ى طلب عفو و رحمت است امام عليه السلام از جهات مختلفى از خداوند درخواست عفو و رحمت كرده است.
― در نخستين فراز از آن چنين مى خوانيم: (بار خداوندا بر محمد و آلش درود فرست و شهوت و ميلم را در مورد هر چيز حرامى بشكن) (اللهم صل على محمد و آله، و اكسر شهوتى عن كل محرم).
― (و حرص و آزم را از هر گناهى دور دار) (وازو حرصى عن كل ماثم).
― (مرا از اذيت و آزار هر مرد مومن و زن مومنى و هر مرد مسلمان و زن مسلمانى بازدار) (و امنعنى عن آذى كل مومن و مومنه و مسلم و مسلمه).
― پس از آن اشاره به صرف نظر از حقوق خود نسبت به ديگران كرده مى گويد: (بار خداوندا هر بنده اى كه به حقى از حقوق من- كه تو آن را بر او ممنوع ساخته اى- تجاوز كرده و پرده ى حرمت مرا دريده است و با همين ظلم نسبت به من از دنيا رفته، و يا هنوز در حال حيات است (او را بيامرز) (اللهم و ايما عبد نال منى ما حظرت عليه، و انتهك منى ما حجرت عليه فمضى بظلامتى ميتا، او حصلت لى قبله حيا).
― آرى او را نسبت به كارهائى كه در مورد من انجام داده (مورد مغفرت قرار ده و نسبت به آنچه از من از بين برده است مشمول عفوت گردان) (فاغفر له ما الم به منى، و اعف له عما ادبر به عنى).
― (او را از آنچه درباره ى من مرتكب شده آگاه و سرزنش مفرما) (و لا تقفه على ما ارتكب فى).
― (و در مورد گناهانى كه با آزردن من كسب كرده او را رسوا مساز) (و لا تكشفه عما اكتسب بى).
― به دنبال اين قسمت از خداوند مى خواهد كه اين گونه بخششها را موجب رشد او قرار دهد مى گويد: (اين عفو و گذشت من از آنها و اين تبرع و كار نيكى كه در مورد آنان معمول داشته ام از پاكيزه ترين صدقات متصدقان و بالاترين عطاى مقربان قرار ده) (و اجعل ما سمحت به من العفو عنهم، و تبرعت به من الصدقه عليهم ازكى صدقات المتصدقين و اعلى صلات المتقربين).
― جالب اين است كه در اينجا معامله ى پر سودى به چشم مى خورد: از ناحيه اى با نهايت جود و كرم از هرگونه خطا و آزارى كه ديگرى نسبت به او انجام داده مى گذرد، و مى خواهد كه آنها را از برترين صدقات و عطاها قرار دهد و از ناحيه ديگر درخواست عوض در برابر اين بخششها را دارد لذا عرضه مى دارد خداوندا (در برابر عفو من از آنها، عفو خويش را به من لطف فرما) (و عوضنى من عفوى عنهم عفوك).
― (و به جاى دعاى خيرم براى آنان رحمتت را به من ارزانى دار) (و من دعائى لهم رحمتك).
― (تا هر يك از ما با فضل و لطف تو به سعادت نائل شويم) (حتى يسعد كل واحد منا بفضلك).
― (و هر يك از ما با احسان تو نجات يابيم) (و ينجو كل منا بمنك).
― سپس از زاويه ى ديگرى اين معنى را تعقيب كرده عرضه مى دارد: (بار خداوندا هر يك از بندگان تو كه از ناحيه ى من مشكلى متوجه او شده، يا اذيت و آزارى به او رسيده و يا به سبب من گرفتار ظلم و ستمى شده، و به دنبال آن حقش را پايمال كرده ام و يا من باعث شده ام كه مظلمه و حقش را از ميان برده باشم (او را از من راضى ساز) (اللهم و ايما عبد من عبيدك ادركه منى درك، او مسه من ناحيتى اذى، او لحقه بى او بسببى ظلم ففته بحقه، او سبقته بمظلمته).
― آرى اى خداى من هر كس از ناحيه ى من به چنين وضعى دچار شده از تو چنين مى خواهم: (بر محمد و آلش درود فرست و او را با توانگرى خود از من راضى فرما) (فصل على محمد و آله، و ارضه عنى من وجدك).
― (حق و حقوقش را از پيش خود به طور كامل ادا فرما) (و اوفه حقه من عندك).
― (به دنبال آن از عقوبتى كه طبق فرمانت (نسبت به حق او) مستوجب شده ام مرا نگاهدار) (ثم قنى ما يوجب له حكمك).
― (و از آنچه دستگاه عدالتت به آن حكم مى فرمايد مرا خلاص فرما) (و خلصنى مما يحكم به عدلك).
― (چرا كه قدرت و توان من تاب انتقام تو را ندارد) (فان قوتى لا تستقل بنقمتك).
― (و طاقت و توانم هرگز نمى تواند در برابر خشم و غضب تو قيام نمايد) (و ان طاقتى لا تنهض بسخطك).
― بار خداوندا (اگر تو بخواهى مرا به حق، مكافات كنى هلاكم خواهى كرد) (فانك ان تكافنى بالحق تهلكنى).
― (و اگر در رحمت و مهربانى خود مرا نپوشانى، به مهلكه خواهى افكند) (و الا تغمدنى برحمتك توبقنى).
― در دومين فراز خواسته هاى خود را به صورت ذيل چنين مطرح مى سازد: (بار خداوندا از تو بخشش چيزى را مى خواهم كه بذل آن- اى خداى من- از تو چيزى نمى كاهد) (اللهم انى استوهبك- يا الهى- ما لا ينقصك بذله).
― (و بارى را مى خواهم از دوش من بردارى كه برداشتن آن بر تو گرانبار نيست) (و استحملك ما لا يبهظك حمله).
― به دنبال اين دو قسمت مورد درخواست بخشش را چنين بازگو مى كند: (از تو- اى خداى من- بخشش نفسم را مى خواهم) (استوهبك- يا الهى- نفسى).
― (نفسى كه آن را براى بازدارى خودت به وسيله ى آن از سوء و بدى و يا راه يافتن به منفعتى نيافريده اى) (التى لم تخلقها لتمتنع بها من سوء، او لتطرق بها الى نفع).
― (بلكه آن را ايجاد كرده اى تا موجب اثبات قدرتت بر آفريدن مثل آن، و حجت و دليل آفرينش خلقت نظير آن قرار دهى) (و لكن انشاتها اثباتا لقدرتك على مثلها و احتجاجا بها على شكلها).
― همچنين (از تو درخواست دارم بار گناهانى را از دوشم بردارى كه حمل آن مرا گرانبار ساخته) (و استحملك من ذنوبى ما قد بهظنى حمله).
― (و از تو كمك مى جويم در مورد آنچه سنگينيش مرا به زانو درآورده) (و استعين بك على ما قد فدحنى ثقله).
― (بر محمد و آلش درود فرست، و جان مرا- با اينكه به خود ستم كرده- بر من ببخش) (فصل على محمد و آله، وهب لنفسى على ظلمها نفسى).
― (و رحمتت را در برداشتن بار سنگين از دوش من بگمار) (و وكل رحمتك باحتمال اصرى).
― (زيرا فراوان ديده شده كه رحمت تو به گناهكاران پيوسته) (فكم قد لحقت رحمتك بالمسيئين).
― (و بسيار مشاهده گرديده كه عفو تو شامل ظالمان و ستمگران شده است) (و كم قد شمل عفوك الظالمين).
― پس (بر محمد و آلش درود فرست) (فصل على محمد و آله).
― (و مرا اسوه و الگوى كسانى قرار ده كه با عفو خود او را از افتادن در پرتگاههاى خطاكاران نجات داده و بر سر پا نگهداشته اى) (و اجعلنى اسوه من قد انهضته بتجاوزك عن مصارع الخاطئين).
― (با توفيق خود، وى را از مهلكه گاههاى مجرمان خلاص فرموده اى) (و خلصته بتوفيقك من ورطات المجرمين).
― كه در حقيقت (چنين كسى آزاد شده ى عفوت، از اسارت خشم و غضب تو است) (فاصبح طليق عفوك من اسار سخطك).
― (و رها شده ى احسان تو از بند عدالتت) (و عتيق صنعك من وثاق عدلك).
― (به طور مسلم- اى خداى من- اگر چنين كنى درباره ى كسى كرده اى كه استحقاق عقوبت تو را انكار نمى كند) (انك ان تفعل ذلك- يا الهى- تفعله بمن لايجحد استحقاق عقوبتك).
― (و خويشتن را از اينكه مستوجب نقمت تو باشد تبرئه نمى نمايد) (و لايبرى ء نفسه من استيجاب نقمتك).
― (اى خداى من اين كار را درباره ى كسى انجام داده اى كه خوف و ترسش از تو بيش از طمعش به تو است) (تفعل ذلك يا الهى بمن خوفه منك اكثر من طمعه فيك).
― (نسبت به كسى كه ياس و نوميديش از نجات، از اميدش به خلاصى، استوارتر است) (و بمن ياسه من النجاه اوكد من رجائه للخلاص).
― (اما نه به اين معنا كه ياس او مايه ى نوميدى كاملش شده باشد) (لا ان يكون ياسه قنوطا).
― (و يا اينكه طمع او مايه ى غرور او گرديده) (او ان يكون طمعه اغترارا).
― (بلكه از اين ناحيه كه حسناتش در ميان گناهان و بديهايش اندك، و حجتها و عذرهايش در برابر جمع مسئوليتهايش، بسيار ضعيف است) (بل لقله حسناته بين سيئاته، و ضعف حججه فى جميع تبعاته).
― (و اما تو- اى خداى من- سزاوار آنى كه صديقان و بسيار راستگويان به (مغفرت) تو مغرور نگردند) (فاما انت يا الهى فاهل ان لا يغتر بك الصديقون).
― (و مجرمان و گناهكاران از تو مايوس نشوند) (و لا يياس منك المجرمون).
― و اين بدان خاطر است كه: (تو آن پروردگار عظيمى هستى كه فضل خويشتن را از احدى بازنمى دارى) (لانك الرب العظيم الذى لا يمنع احدا فضله).
― (و در گرفتن حق خود به كسى سختگيرى نمى كنى) (و لا يستقصى من احد حقه).
― (ياد و ذكر تو در ميان كسانى كه يادشان بر سر زبانهاست، بلند مرتبه است) (تعالى ذكرك عن المذكورين).
― (اسماء و نامهاى تو در ميان همه ى كسانى كه به نامى ناميده شده اند مقدس و منزه است) (و تقدست اسماوك عن المنسوبين).
― (و نعمتهايت در بين همه ى آفريدگان پراكنده و منتشر است) (و فشت نعمتك فى جميع المخلوقين).
― (بنابراين حمد و ستايش- به خاطر اين همه بزرگوارى اى پروردگار جهانيان- ويژه و مخصوص تو است) (فلك الحمد على ذلك يا رب العالمين).
.................................
