برنامه روزانه یك مسلمان
بخشی از دعای ششم صحیفه سجادیه
یك مسلمان باید برنامه
امام زين العابدين عليه السلام در اين فراز وعده ى آمادگى بندگان را براى تسليم و پذيرش دستورهاى الهى به ايشان خاطر نشان مى سازد ، زيرا لفظ «لبيك» از ماده ى «لب» به معناى پا برجا بودن ، مشتق گرديده و به ظاهر تثنيه است و از آن تأكيد در جواب و در اين جا ، آمادگى براى بندگى استفاده مى شود ؛ مانند كسى كه در برابر فرمانده ى خود ايستاده و بگويد : «آماده ام ، آماده ام» . نيز – چنان كه «سيد على خان» شارح صحيفه ، گفته است – كلمه ى «سعديك» نيز مشتق از «اسعاد» به معناى مساعدت وجواب دادن مى باشد و هميشه به دنبال كلمه ى «لبيك» مى آيد و هيچ گاه به تنهايى استعمال نمى شود .
امام سجاد عليه السلام در ادامه مى فرمايد : «خدايا ! اكنون من بر در خانه ى تو افتاده ام». اين جمله كنايه از آن است كه اقامت من بر در اين خانه ، اقامت ثابت و پا بر جا است .
جهل و نادانى ، ريشه ى عصيان و اشاره به مفهوم جهل
امام عليه السلام سپس به خداى خود عرض مى كند : «گناهان بر دوشم سنگينى مى كند» . اين كلام هشدارى است به كسانى كه از روى غفلت و بى خبرى به طغيان و گناه دست مى يازند و خبرى از كوله بار خود ندارند و پيوسته بارى ديگر بر بارهاى خود مى افزايند و عمر را در اين مسير تباه مى سازند و لحظه به لحظه ، سرمايه ى عمر را كه قيمتى براى آن نمى توان يافت ، با آتش سوزان جهنم معامله مى كنند . تو گويى فرياد حراج عمر سر داده و سلطنت ابد و قرب الهى را به جهنم سوزان و هم جوارى جاودان با شياطين تعويض نموده اند .
سپس امام عليه السلام ريشه ى عصيان را جهل و نادانى برشمرده و مى فرمايد : «اگر معصيت صورت پذيرد ، به سبب جهل است» . البته جهل در اين جا به معناى عدم علم نيست ، بلكه به معناى غفلت از عاقبت كار و غلبه ى هوا و هوس و ناديده گرفتن زيان ها است ؛ قرآن كريم مى فرمايد :
(انما التوبة على الله للذين يعملون السوء بجهالة) ؛
توبه براى كسانى است كه بدى را با غفلت انجام داده اند .
نيز از زبان حضرت موسى عليه السلام مى فرمايد :
(أعوذ بالله أن أكون من الجاهلين) ؛
به تو پناه مى برم كه از غفلت زدگان باشم .
آنان كه به گناه آلوده شده و سپس با توبه مورد عفو قرار مى گيرند ، يا معصيت را نمى شناسند و يا جاهل مقصرند ؛ يعنى اجمالا مى دانند كه معصيت و اطاعتى وجود دارد ، ولى از يادگيرى آنها غفلت ورزيده اند . از اين رو ، هيچ كس دست به طغيان و عصيان نمى زند ، مگر آن كه نادان است ؛ يعنى نسبت به آينده نمى انديشد و لذت زودگذر را به قيمت شقاوت ابدى مى خرد ، ولى آگاهى و معرفت هرگز اجازه چنين نابخردى را به انسان نمى دهد ، چه انسان فطرتا از زيان ، ناامنى و خطر مى گريزد . بنابراين ، آن كه بى باكانه بدين هلاكت تن در مى دهد و گناه مى كند ، يا سفيه و مجنون است يا غفلت زده و جاهل مى باشد ، اما فرد خرد پيشه و فرزانه هرگز حتى به خود اجازه تصور ورود به پرتگاه گناه را نمى دهد ؛ از اين رو ، قرآن كريم اكثريت مردم را به جهل و نادانى نسبت داده و مى فرمايد : (أكثرهم لا يعلمون) يا : (أكثرهم يجهلون) و بسيارى از آيات ديگر كه همين مضمون را دارد .
هل أنت – يا الهى – راحم من دعاك فأبلغ فى الدعاء ؟ أم أنت غافر لمن بكاك فأسرع فى البكاء ؟ أم أنت متجاوز عمن عفر لك وجهه تذللا ؟ أم أنت مغن من شكا اليك ، فقره توكلا ؟ الهى ، لا تخيب من لا يجد معطيا غيرك ، و لا تخذل من لا يستغنى عنك بأحد دونك ؛
خدايا ! آيا تو داعيان درگاهت را مورد رحمت قرار مى دهى تا هم چنان در دعا تلاش كنم ؟ يا آنان را كه بر تقصير خود مى گريند ، مى آمرزى تا با اشك ريختن ، گذشته ها را جبران كنم ؟ يا كسانى كه از روى ذلت و بندگى صورت بر خاك مى گذارند ، عفو مى فرمايى ؟ و يا آنان را كه از فقر و تهى دستى بر تو شكايت مى آورند ، بى نيازشان مى كنى ؟ خدايا ! كسى را كه جز تو كسى را عطابخش نمى شمارد محروم مكن و كسى را كه با پناهنده نشدن به غير تو از تو بى نيازى نمى جويد ، خوار مساز.
........................
