شكر اول به معنى جزاء و شكر نمودن ثانى بر معنى خود است.
يعنى: جزاء مى دهى اندك چيزى را كه شكر كردى او را نسبت شكر به خدا و حال آنكه او شان عبد است اشاره است به اينكه عبد قابل ثناء نيست مگر اينكه خداوند او را شكر نام نهاد و قبول نمود يا آنكه وجود ثناء به تقدير آن بود پس اسناد مجازى است و در نسخه ى شهيد ما تشكر به است و معنى او واضحست، و انسب است به فقره ى لاحقه.
يعنى: ثواب مى دهى بر اندك چيزى كه اطاعت شدى در آن.
الاعراب: شكر اسم كان الذى صفت آن امر خبر كان. دون به معنى غير از اين فقره غرض آن است كه تو بر قليل و اندك ثواب و جزا دادى گويا چنان توهم شود كه شكر بندگان دست خودشان است مى توانند كه امتناع كنند بدون تو يا سبب آن دست تو نيست پس بر ايشان جزاء و مكافات مى دهى كه جاى آورند.
به عبارت روشن از بسكه بر ايشان انعام شد به واسطه ى اندك گويا شكرشان امرى است كه مالك شدند قدرت امتناع از آن را بدون تو پس جزا دادى
ايشان را از براى شكر.
بل: نفى مالكيت ايشان است مر امرى را ايشان عدم صرف هستند.
فاض شرع يعنى بلكه مالك بودى تو اى خداى من امر آنها را پيش از اينكه آنها مالك شوند عبادت تو را مهيا نمودى ثواب آنها را پيش از اينكه شروع كنند در فرمانبردارى تو.
مشاراليه ذلك مهيا نمودن ثواب است سنت و سبيل طريقه ى احسان و افضال يكى هستند.
قوله فلولا: تفريع بر سابق است بعد از اينكه تمام مخلوق معترفند كه عقاب او ظلم نيست، و همه شهادت دهند كه نعمت داد بر هر كه عافيت داد و همه معترفند به تقصير از آنچه او سزاوار است، پس اگر شيطان فريب نمى داد ايشان را احدى از آنها عاصى نبودند، و اگر آن خبيث باطل را به صورت حق درنمى آورد هرگز كسى گمراه نمى شد، وجه استحقاق با فريب شيطان را در بعضى مقامات ذكر نموده ام كه ايشان مضطر در اطاعت آن بدبخت نيستند.
قوله فلولا: تفريع بر سابق است بعد از اينكه تمام مخلوق معترفند كه عقاب او ظلم نيست، و همه شهادت دهند كه نعمت داد بر هر كه عافيت داد و همه معترفند به تقصير از آنچه او سزاوار است، پس اگر شيطان فريب نمى داد ايشان را احدى از آنها عاصى نبودند، و اگر آن خبيث باطل را به صورت حق درنمى آورد هرگز كسى گمراه نمى شد، وجه استحقاق با فريب شيطان را در بعضى مقامات ذكر نموده ام كه ايشان مضطر در اطاعت آن بدبخت نيستند.
.................................
