• بخشی از دعای 49
خداوند شما را هدایت كرد، اما راه صلاح را نرفتید و در پی خواهش
در اين دعا ، امام عليه السلام از خداوند متعال درخواست نموده است كه بنده ى خود را از افراط و تفريط در صرف اموال و نيز تلاش بيش از حد در امر معاش حفظ كند ، چرا كه اسراف يكى از عوامل تهى دستى است ، هر چند به دست آوردن مال مشكل است، ولى نگهدارى از آن و تعديل در هزينه ، از تحصيل مال مشكل تر است.
در بسيارى از موارد ، اسراف بدان معنا است كه آن چه به دست مى آيد ، كمتر از آن مقدارى است كه از دست مى رود و پيامد قهرى آن ، كسرى بودجه ى خانواده و بدهكارى و سختى خواهد بود ؛ بدين ترتيب مى توان گفت : جلوگيرى از اسراف ، خود نقش مهمى در فقرزدايى دارد . البته گاهى علت هاى آسمانى و غيراختيارى در كار است كه از ابتدا مانع پيدايش مال و تكاثر ثروت يا سبب نابودى اموال گردآمده مى شود كه بر طرف شدن آن نياز به دعا و توسل است و اصولا نبايد در خانه ى حضرت حق را در هيچ حال – چه در حال فقر و چه در حال غنا – رها ساخت .
مفهوم بركت در مال
در ادامه ، امام عليه السلام از خدا بركت در مال را طلب نموده است . بركت ، زيادى مال نيست ، زيرا بسيارى از افراد اموال زيادى را ذخيره مى كنند ، ولى مال آنان مبارك نيست ؛ يعنى با عمرى تلاش دست خالى از جهان مى روند و از اموال بى شمار خود ، بهره اى براى سراى جاودان برنمى دارند ، بلكه اموالشان را باقى مى گذارند تا نصيب عده اى شود كه در بدترين مصارف ، آن را هزينه كنند . بركت در مال آن جا است كه بتوان آبروى خود را به خوبى حفظ كرد و محتاج ديگرى نشد و به ضعيفان نيز كمك نمود و مقدارى را هم براى آينده ذخيره كرد .
مبادا در دهر دير زيستى
كه مصيبت بود پيرى و نيستى
عقل اقتصادى ، سرمايه ى بسيار مهمى است كه با وجود آن ، كمى و زيادى سرمايه چندان اهميت نخواهد داشت ، چه بسيار ديده شده است كه كسانى با وضع مالى متوسط و يا كمتر از متوسط زندگى بسيار آرام و خوشى را مى گذرانند و در مقابل ، بسيارى از ثروتمندان مال اندوز كه نه خود مى خورند و نه به ديگرى مى دهند و جز انباردارى در زندگى ، كار ديگرى نمى كنند و از اين عالم با دست تهى به سراى ديگر مى روند .
اميرمؤمنان عليه السلام فرمود :
آن كه بيش از مقدار ضرورى بيندوزد ، امانت دار ديگران خواهد بود .
شايد مراد از جمله ى بعد كه امام عليه السلام فرمود : «و أصب بى سبيل الهداية للبر ...»
نيز همان معنا از بركت باشد ؛ يعنى بداند كه چگونه انفاق كند و به جا و مناسب و با سليقه و هنر خاص ، به بهترين مصرف برساند ، زيرا گاهى ناآگاهى هاى مردم موجب مى شود صدقات و مبرات را در مواردى هزينه كنند كه نه تنها مفيد نيست ، بلكه پيامدهاى منفى نيز در بر دارد ؛ از اين رو ، صرف وجوه بايد با تدبير و هدايت صورت گيرد.
........................
