• بخشی از دعای 20
- عدل گستر باشید.
- خشم خود را فرو خورید.
- فتنه‌ها و خصومت را خاموش
قلب آدمى ، مركزى است كه همه چيز انسان به آن وابسته است و قيمت هر كس به اندازه ى انديشه و مركز احساس و قواى او است ، زيرا منظور از قلب در اين جا ، همان عضو صنوبرى شكل واقع در طرف چپ قفسه ى سينه نيست ، بلكه مقصود مرتبه ى روح انسانى است كه به نام هاى مختلف موسوم است ؛ مانند : عقل ، نفس و قلب كه هر يك را وجه تسميه اى است ؛ مثلا اگر به روح انسان قلب گفته مى شود ، از آن نظر است كه مركز احساس ها و تصميم گيرى ها و پذيرش و استقرار ايمان و عواطف است و در اين مرتبه است كه پديده هاى نفسانى ؛ نظير : خوف ، شجاعت ، غضب ، محبت ، تولى ، تبرى و عشق صورت مى پذيرد و بايد به خدا پناه ببريم از اين كه قلب مدخل و مركز شيطان گردد ، زيرا در اين صورت تمامى تصميم گيرى هاى انسان غلط و همه ى احساس هاى او نا به جا شكل خواهد گرفت و فرد هرگز از ايمانى استوار - كه ضامن سعادت او باشد - برخوردار نخواهد بود .
عظمت و وسعت سراچه ى دل در تصور هر كسى نمى گنجد ، چه دل ، جهانى بالقوه است كه خداى منان در نهاد هر انسانى قرار داده است ؛ از اين رو ، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود :
و لو لا تمريج فى قلوبكم و تزيدكم فى الحديث ، لسمعتم ما أسمع ؛
اگر دل هاى شما را خيالات بسيار اشغال نكرده بود و پرگويى هاى شما نبود ، قطعا آن چه را كه من مى شنوم ، شما هم مى شنيديد .
نيز در روايت آمده است :
قلب المؤمن حرم الله ، فلا تسكن حرم الله ؛
قلب مؤمن حرم خدا است ، پس غير خدا را در آن جاى مده .
در كلمات اديبان و عارفان نيز مسئله ى دل و قلب ، داستان شنيدنى و بسيار ظريفى دارد . خواجه حافظ مى گويد :
سال ها دل طلب جام جم از ما مى كرد
آن چه خود داشت ز بيگانه تمنا مى كرد
گوهرى كز صدف كون و مكان بيرون بود
طلب از گمشدگان لب دريا مى كرد
گفتم اين جام جهان بين به تو كى داد حكيم ؟
گفت آن گاه كه اين گنبد مينا مى كرد
قرآن كريم ، قلب را مايه ى همه چيز دانسته است . اگر چه بحث قرآنى قلب ، حديثى مفصل و دقيق و قابل تأمل را مى طلبد ، ليكن اشاره به اين نكته مناسب است كه قرآن كريم فهم و درايت بسيارى از حقايق ايمانى را متوقف بر بهره مندى فرد از «قلب» مى داند ؛ چنان چه مى فرمايد : (ان فى ذلك لذكرى لمن كان له قلب ؛ اين براى كسى كه داراى قلب باشد ، مايه ى تذكر و پند است.) انسانى كه داراى قلب است توان فهم و ادراك و عمل دارد و اين قلب همان درجه اى از وجود است كه نصيب هر كس نمى شود .
آنان كه به تعبير قرآن كريم : (لهم قلوب لا يفقهون بها) عاقبت كارشان به آن جا مى رسد كه خداوند سبحان آنان را پست تر از حيوانات معرفى نموده و مى فرمايد : (أولئك كالأنعام بل هم أضل).
اللهم و ما سول لنا من باطل فعرفناه ، و اذا عرفتناه فقناه ، و بصرنا ما نكايده به ، و ألهمنا ما نعده له ، و أيقظنا عن سنة الغفلة بالركون اليه ، و أحسن بتوفيقك عوننا عليه ؛
خداوندا ! و ما را از آن چه مى آرايد و خوشايند جلوه مى دهد ، آگاه ساز و پس از شناسايى ، ما را از آن نگاه دار و به ما بصيرت چگونگى مقابله ى با او را عطا فرما و ابزارهاى لازم براى نبرد با او را در خاطر ما منقوش ساز و ما را از خواب غفلتى - كه بستر تمايل به او را فراهم مى كند - بيدار كن و با حسن توفيقت ما را در رويارويى با او مدد رسان.
............................
