• بخشی از دعای شانزدهم
1- خداوند هر كس را كه پس از توكل به او، درباره فقرش شكایت به
اگر كسى را به همكارى با شيطان متهم كنند ، به شدت ناراحت مى شود و از خود دفاع مى كند و نيز اگر به كسى بگويند كه تو با شيطان محشورى ، اين كلام را هتك حرمت خود مى شمارد . غافل از آن كه انسان بايد همواره با مراقبت دقيق احوال ، و افكار و اعمال خود را بپايد و يكايك حواس و مجارى ادراك خود را به نظاره بنشيند ؛ به قوه ى بينايى مراجعه كند و ببيند كه آيا در وظايف شرعى خود درست عمل مى كند و مثلا از چشم چرانى خوددارى مى كند يا خير و نيز به قوه ى شنوايى خود مراجعه كرده و بنگرد آيا از شنيدن غيبت ، تهمت ، آوازه خوانى و موسيقى حرام و ... خوددارى مى كند يا نه و همين طور زبان و دست و پا و شكم و فرج را يكايك مورد مداقه و مراقبه قرار دهد ، آن گاه اگر همه ى اعضا و جوارح او در راندن شيطان موفق بوده اند ، بداند كه در خط بندگان شايسته ى خدا است و اگر خود را در صراط مستقيم هدايت نديد ، بداند اگر صد بار هم شيطان را لعنت كند ، هنوز هم از دوستان او است و با آن كه با زبان بر اهريمن پليد ، نفرين مى فرستد ، در همان زمان از بندگان شيطان به شمار مى آيد . قرآن كريم مى فرمايد :
(ألم أعهد اليكم يا بنى آدم أن لا تعبدوا الشيطان انه لكم عدو مبين)؛
اى بنى آدم ! آيا از شما پيمان نستاندم كه شيطان را نپرستيد كه او دشمن آشكار شما است ؟!
بنابراين ، امام سجاد عليه السلام به ما مى آموزد كه بايد با تضرع از درگاه خداوند متعال درخواست نمود كه خدايا ! ما را از كسانى قرار ده كه هرگاه شيطان آنان را مى خواند ، اجابت نمى كنند و آن گاه كه در صدد به پستى كشاندن ما برمى آيد ، از او پيروى نكنيم .
شرايط امر به معروف و نهى از منكر
امام معصوم عليه السلام در ادامه از خداوند متعال درخواست يارى مى كند ، تا از راهنمايى ديگران دريغ نكنيم و كسانى را كه به نصيحت ما گوش فرا مى دهند ، به دشمنى با شيطان برانگيزيم و پند پذيران را از پيروى او نهى كنيم .
البته شرط امر به معروف و نهى از منكر آن است كه بدانيم آن شخص حكم خدا را نمى داند و يا اگر مى داند و از شيطان پيروى مى كند ، در صورتى كه او را نصيحت كنيم ، گوش فرا مى دهد . بنابراين ، اگر به دستور الهى آگاه بوده و نصيحت ما هم در او اثرى نداشته باشد ، تكليف ما در اين صورت محدودتر خواهد بود و چه بسا اقدام بر نهى از منكر در صورتى كه فساد به بار بياورد ، حرام باشد . از اين رو ، حضرت درخواست كرده است كه خداوند متعال توفيق بازدارى كسى را كه نصيحت پذير است عطا كند .
نيز بايد دانست كه اندرزگوى مشفق بودن ، كارى بس ظريف است و با كوچك ترين اشتباه ، چه بسا شخص به پيروى از عمل شيطانى ديگر دست بزند ، يا به منكر سابق دامن زند .
بنابراين ، در امر به معروف و نهى از منكر ، چند چيز شرط است : آگاهى به دستور ؛ آگاهى به شرايط زمان و مكان و اطلاع از وضع فردى كه مورد تذكر قرار مى گيرد .
البته دامنه ى امر به معروف و نهى از منكر بسيار وسيع بوده و در همه ى شئون اجتماع - از دانشگاه ها و مراكز علمى و تحصيلى گرفته تا مراكز بهداشتى ، درمانى ، كارخانه ها و ورزش گاه ها - داراى ساز و كار دقيق و ظريفى است كه ضابطى آشنا با موضوع و خبره مى طلبد ، تا اين فريضه ى عظيم الهى به شكل درست انجام گيرد و جامعه ى اسلامى ، نتايج مورد انتظار آن را شاهد باشد .
اللهم صل على محمد خاتم النبيين و سيد المرسلين ، و على أهل بيته الطيبين الطاهرين ، و أعذنا و أهالينا و اخواننا و جميع المؤمنين و المؤمنات مما استعذنا منه ، و أجرنا مما استجرنا بك من خوفه ؛
خدايا ! بر حضرت محمد ، خاتم پيامبران و سرور رسولان و خاندان پاك و پاكيزه ى او درود فرست و ما و خاندان و برادران ما و همه ى مردان و زنان با ايمان را در آن چه به تو پناه برديم ، حمايت فرما و از شر ، مصون دار و از آسيب تمامى آن چه كه از بيم آنها به تو پناه آورده ايم ، محفوظمان بدار .
برترى مقام رسول اكرم صلى الله عليه و آله
پيامبر مكرم اسلام صلى الله عليه و آله آخرين سفيرى است كه از جانب خداوند متعال براى انسان هاى خاكى فرستاده شده است و برتر از تمامى پيامبران و فرستادگان الهى است ؛ قرآن درباره ى ايشان مى فرمايد :
(و ما ينطق عن الهوى ان هو الا وحى يوحى)؛
هرگز از روى هواى نفس سخن نمى گويد ، آن چه بر زبان مى راند جز وحى الهى كه به وى الهام مى شود ، نيست .
آن حضرت پيوسته خود را در محضر حضرت حق مى ديد و در تمام حركات و سكنات خود از دايره ى عصمت پاى بيرون نمى گذارد و سخنش جز پيام سعادت آفرين حق نبود . تفاوت آن حضرت با ساير پيامبران اين بود كه خداوند متعال در همه ى امور متولى امور او بود . از اين رو ، حركت از مسجدالحرام به سوى مسجدالأقصى در قرآن كريم به پروردگار متعال انتساب داده شده است : (سبحان الذى أسرى بعبده ...) در حالى كه قرآن كريم از حضرت ابراهيم عليه السلام نقل مى كند كه فرمود : (انى ذاهب الى ربى سيهدين ؛ من به سوى پرودگارم مى روم و او مرا هدايت خواهد كرد.)
نيز پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود :
لى مع الله وقت لا يسعنى فيه ملك مقرب و لا نبى مرسل ؛
مرا با خداى خود حالتى است كه هيچ فرشته ى مقرب و نبى مرسل در آن حال ، با من انباز نيست .
نيز در روايات بسيار ، از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله برتر از همه ى فرشتگان مقرب و پيامبران و رسولان ديگر معرفى شده است .
دعاها ، بهترين نشانه ى مقام والاى معصومين عليهم السلام
در مورد فضايل و مقام معصومين عليهم السلام نيز حقايق نغز و بى شمارى وجود دارد كه اهل تتبع و تحقيق يا هم نشينان و خوشه چينان دانش علما و فرزانگان به يقين مى دانند كه در نظام هستى موجودى فوق مراتب آن ذوات مقدسه نيامده و نخواهد آمد . نمونه ى آن ، جمله اى از دعاى رجبيه است كه انشاى حضرت ولى عصر - عجل الله تعالى فرجه الشريف - مى باشد ، كه طى آن مى فرمايد : خدايا ! تو اوليايت را حاكم و سرپرست عالم وجود قرار دادى و بعد مى افزايد :
لا فرق بينك و بينها الا أنهم عبادك ؛
فرقى ميان تو و ايشان نيست ، مگر كه ايشان بندگان تو هستند .
نيز ولايت تكوينى معصومين عليهم السلام به راحتى از مقايسه ى آيه شصت و نهم سوره ى مباركه ى زمر كه مى فرمايد : (و أشرقت الأرض بنور ربها ؛ و زمين به نور پروردگار ، روشن مى گردد) و عبارت : «و أشرقت الأرض بنوركم ؛ زمين به نور شما روشن مى گردد.» در زيارت جامعه ى كبيره فهميده مى شود . طبق اين نص شريف ، آن ذوات مقدسه «رب الأرض» ؛ يعنى پرورنده و مدبر سراسر گيتى هستند.
كوتاه سخن آن كه ، دعاها و زيارت ها ، همگى شرح مقامات و كرامت هاى آن بزرگواران است ؛ مثلا دعاى كميل اگر چه تضرع على عليه السلام بر در خانه ى كريم بى نياز است ، ولى واقعيت آن است كه سطر سطر اين مناجات عميق عارفانه ، نشانه اى گويا براى پى بردن به وسعت بى كران معارف و خودآگاهى و خداشناسى آن حضرت و نيز اوج فناى ابوتراب در حضرت قدس رب الارباب است . ساير ادعيه ، هم چون دعاى ابوحمزه ثمالى و دعاى عرفه سيدالشهدا و مناجات شعبانيه و مناجات خمس عشر نيز سر به سر شرح حديث دل دادگى و شيدايى زيباترين تنديس هاى انسانيت و بيانگر مقام خليفةاللهى امامان پاك و معصوم عليهم السلام است .
پاكى مطلق اهل بيت عليهم السلام
دليل آن كه امام سجاد عليه السلام اهل بيت را به «الطيبين الطاهرين» موصوف نموده ، آيه ى تطهير است كه عبارت آن چنين مى باشد :
(انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس أهل البيت و يطهركم تطهيرا)؛
قطعا خداوند سبحان اراده فرموده است كه پليدى و ناپاكى را از شما خاندان پيامبر دور سازد و شما را بپالايد و پاك سازد .
فهم دقيق بيان آيه ى تطهير نيازمند مقدماتى است :
1. خداوند سبحان «رجس» به معناى مطلق پليدى ها ، را از آنان دور كرده است و اين پالايش ، تطهير دفعى است نه رفعى ؛ يعين ذوات مقدسه ى معصومين عليهم السلام از آغاز پاك بوده اند ، نه اين كه به رجس آلوده شده باشند و سپس خداوند اراده كند كه ايشان را مطهر سازد .
2. چنان كه «فخر رازى» در تفسير آيه ى تطهير گفته است ، اين تطهير نه تنها در مرحله ى عمل ، بلكه در مرحله ى خطور به ذهن و اشتياق در دل نيز صورت گرفته است ؛ يعنى قلب معصومين عليهم السلام در اوج طهارت به سر مى برد و اصولا كمال انسانى به آن است كه حال و هواى صفت رذيله در سر و شوق آن در صحيفه ى قلب نباشد و جان آدمى از پليدى و آلودگى منزه و پاكيزه باشد .
و اسمع لنا ما دعونا به ، و أعطنا ما أغفلناه ، و احفظ لنا ما نسيناه ، و صيرنا بذلك فى درجات الصالحين و مراتب المؤمنين ، آمين رب العالمين ؛
خدايا ! درخواست مان را اجابت فرما و آن چه را كه طلب نكرديم و از آن غافل بوديم ، به ما ارزانى دار و آن چه را كه فراموش كرديم ، براى ما نگاه دار و از رهگذر آن ، ما را در درجه ى نيكان و مرتبه ى شايستگان جاى ده . اجابت فرما ، اى پروردگار جهانيان.
..................
