نیاز و نیازمند
• بخشی از دعای 12
ای حاجتمندان! بدانید كه برای حوائجتان جز در خانه
بود از دعاى آن امام فلك مقام زمانى كه اعتراف مى نمود به تقصير از اداء نمودن ثناء او در مقابل نعمت.
بدانكه اعتراف به تقصير از اداى شكر دو مرتبه دارد يكى آن است كه اعتراف كند كه نمى تواند شكر او نمايد زيرا كه شكر نمودن حاجت دارد به شكر، و هكذا، و ديگر آن است كه به قدر وسع كه بايست شكر كند نمى كند اعتراف به تقصير شكر دارد دور نيست كه مراد امام قسم ثانى باشد اگر چه ظاهر فقره از دعا قسم اول است.
غايه: يعنى حد و مرتبه. ما در قوله ما يلزمه فاعل حصل، من در قوله من احسانك ابتدائيه. يلزمه احتمال دارد باب افعال باشد و احتمال دارد ثلاثى مجرد باشد بنابر اول شكرا مفعول ثانى او است.
يعنى: اى خداى من به درستى كه كسى نمى رسد از شكر نمودن تو مرتبه ى
را و حدى را مگر اينكه حاصل آيد بر او از احسان تو كه لازم سازد آن چيزى را شكر ديگر بنابر ثانى شكرا مفعول له است يا تميز، يعنى آن چيز لازم شود او را به علت اينكه يا از حيث شكر ظاهر آن است كه غرض امام آن است كه شكر نمودن توهم شكر دارد.
يعنى: نمى رسد كسى به مقدارى از طاعت تو اگر چه جد و جهد كند مگر اينكه مى باشد آن كس تقصيركننده نزد استحقاق و سزاوارى تو به فضل تو عبد را چه قابليت كه عملى آورد به مقابل سزاوارى او بلكه هر قدر عبادت نمايد در مقابل استحقاق او هيچ و در مقابل فضل وجود و كرم او نابود است.
فاء: تفريع است يعنى پس شاكرترين بندگان تو عاجز از شكر تو است و عابدترين آنها تقصيركننده از طاعت تو است.
استيجاب سزاوار بودن اين دو فقره هم تفريع سابق است يعنى: واجب نيست از براى آنكه بيامرزى او را به استيجاب و نه آنكه خوشنود شوى از او به استحقاق .
طول: نعمت در سابق اشاره نمودم كه احدى استحقاق چيزى از خداوند ندارد هر نعمتى كه خدا به مخلوق دهد از نعم دنيا و آخرت همه از باب فضل و احسان است اگر چه بعضى از فضلا مدعيند كه نبينا محمد و آل او صلى الله عليهم استحقاق نعمت دارند نه از باب تفضل و فيه تامل.
..............................
