اخلاق و كردار ناپسند
بخشی از دعای ششم صحیفه سجادیه :
پناه ببرید به خداوند بزرگ از
اللغه: غلق آن چيزى است كه در خانه و بستان و باغات را به او مى بندند و او غير مفتاح قفل است به عباره اخرى يكى هر دو از حديد است مثل مفتاح و قفل يكى هر دو او از چوب است مثل غلق.
التركيب: جزئى از مستثنى منه و جزئى از مستثنى محذوف است دلالت بر آن كند سوق كلام تقدير الحمد لله الذى اغلق عنا باب الحاجه عن كل احد الا باب الحاجه اليه فاء در قوله فكيف فصيحه اى اذا عرفت ما ذكرت و احتمال تفريع نيز دارد.
ام منقطعه به معنى اضراب است يعنى بل زيرا كه ام اگر معادل همزه استفهام باشد متصله است و الا منقطعه يعنى قطع كلام سابق و ايجاد كلام جديد و او خالى نيست از اينكه يا عقيب خبر است يا انشاء اگر عقيب انشاء است اضراب از سابق است.
اما قوله: لا متى سيد شارح در شرح خود فرمود: كه صله لا و متى محذوفست اى لانطيق حمده و متى نودى شكره و او را به اصطلاح اهل بديع صنعه الا كتفاء گويند شرح: يعنى بعضى از كلام را متكلم اكتفاء به او كند بر بعضى ديگر يعنى بعضى گوياى قرينه بر بعض ديگر مى شود بعد فرمود سزاوار آن است كه هر يك از متى و شكره و لا و متى وقف كردن به واسطه ى اين است كه مى نويسند ط بسر خى بالاى آن كلماتى كه دلالت كند بر وقف مطلق تا اينكه دانسته شود كه اينجا شى ء محذوفست. انتهى و اين كلام در كمال ضعف است اولا وقف در قوله من شكره چه دلالت دارد بر حذف و در آن چيزى حذف نشده است.
و ثانيا، وقف دلالت نمى كند الا بر سكوت و عدم اعراب لاغير.
و ثالثا، ذكر كردن بعضى از كلام كه اكتفاء به آن مى شود در صورتى است كه آن بعض كلام باشد نه حرف و نه قيد از كلام ظاهر آن است كه به قرينه ى سياق لا از براى نفى جنس است و اسم او محذوف است و متى از ظروف متصرفه خبر آن يعنى قابليت ندارد زمان از براى اداء شكر او به عباره اخرى لايكون كذلك يعنى هرگز چنين نمى شود كه زمان قابليت وفاء شكر او را داشته باشد فتامل.
شرح: يعنى ثناء معبودى را سزا است كه از ما بست در حاجت از هر كسى را مگر به خود پس چگونه به واسطه ى همين نعمت قدرت و ثناء كردن او را دارم بلكه كدام زمان اداء شكر او كنم نخواهد شد زمان قابل از براى اداء شكر او، و دلالت بر مقاله مى كند آيه ى شريفه: قل لو كان البحر مدادا لكلمات ربى لنفد البحر.
..........................
