دام هاى شيطان فراوان و متنوع است و هر كسى را پس از شناسايى ، با ابزار مناسب در بند مى كند و به طرف خود مى كشد . حضرت در اين جا به برخى از آن كيدها اشاره فرموده است : وسوسه ، فريب ، جلب اطمينان به آينده ، وعده هاى دروغ و غرور ، كمندهايى است كه شيطان از هر يك در شرايط خاص استفاده مى كند.
«كيد» به معناى تلاش براى فساد و به تباهى كشاندن افراد است و البته منحصر در نوع خاصى هم نيست . از اين رو ، حضرت فورا به دنبال كيد ، «مكائد» را اضافه مى فرمايد تا روشن شود كه حيله هاى شيطان گوناگون بوده ، بيش از آن است كه مردمان مى شناسند .
نيز از جمله حيله هاى او ، اميدوار كردن انسان به آرزوهاى دور و دراز است ؛ همان پديده اى كه اميرمؤمنان درباره ى آن فرمود :
ان أخوف ما أخاف عليكم اثنان : اتباع الهوى و طول الأمل .
دو چيز است كه سخت مرا نسبت به شما نگران مى سازد ؛ پيروى از هوا و هوس و آرزوهاى دور و دراز .
كيد ديگر ابليس ، وعده هايى است كه آدمى را به لحاظ روحى ، كاملا خلع سلاح مى كند تا سرانجام در برابر جذابيت هاى فريبنده تسليم مى شود .
يكى ديگر از كيدهاى شيطان ، وعده هاى پوچ و سراب گونه است كه انسان تا دم مرگ در انتظار آنها مى نشيند ، ولى هرگز جامه ى عمل نمى پوشد ؛ هم چنان كه غرورهاى هوس ناكى كه انسان را وا مى دارد تا ثروت و علم و قدرت خود را خرج كند و در راه نيل به هوس ها با خدا مبارزه كند ، خود يكى ديگر از كيدهاى شيطان لعين است . كج روى ها ، شرارت ها و سوءخلق و غضب هاى بى مورد نيز طيف ديگرى از كيدهاى او را تشكيل مى دهد ؛ لغزشگاه هايى كه جز با پناه بردن به خدا قابل اجتناب نيست .
و أن يطمع نفسه فى اضلالنا عن طاعتك ، و امتهاننا بمعصيتك ، أو أن يحسن عندنا ما حسن لنا ، أو أن يثقل علينا ما كره الينا ؛
خدايا ! به تو پناه مى بريم از اين كه در گمراه ساختن ما از طريق بندگى تو طمع ورزد و ما را از رهگذر مخالفت با تو خوار كند و يا اين كه هر چه را در نظر ما زيبا جلوه دهد ، نيكو ببينيم ، يا آن چه را منفور جلوه دهد ، بر ما دشوار آيد .
درخواست مقام مخلص بودن
در اين قسمت ، امام سجاد عليه السلام از اين كه شيطان راه نفوذ در دل انسان را همواره بيابد ، به خدا پناه برده است . در واقع در اين عبارت به اين مسئله پرداخته شده است كه تا زمينه در آدمى نباشد ، شيطان هرگز سعى بى فايده براى گمراهى فرد به كار نمى بندد . دقيقا بدين جهت شيطان خود گفته است :
(و لأغوينهم أجمعين الا عبادك منهم المخلصين) ؛
قطعا همه ى بندگانت به جز بندگان مخلص تو را ، گمراه خواهم ساخت .
مخلص (با فتح لام) در برد تيررس سلاح ابليس نيست ، زيرا زمينه ى گمراهى و اغوا شدن در او نيست ، اما در غيرمخلص كه اين زمينه وجود دارد ، شيطان از هيچ اقدامى براى به گمراهى كشاندن فرد فرو گذار نمى كند .
بنابراين ، در واقع جضرت سجاد عليه السلام از خداوند منان درخواست فرموده است كه ما را از بندگان مخلصت قرار ده ، تا شيطان در گمراه ساختن ما طمع نكند ؛ يعنى ما را در چنان جايگاهى قرار ده كه از منظر او به دور باشيم.
......................
