اى خداى من ثناء مى نمايم تو را و تو از براى ثناء سزاوارى بر نيكوئى احسان تو بر من، و تمامى نعمتهاى تو بر من، و بسيارى عطاى تو بر من و آنچه زيادتى دادى تو مهربانى تو، و تمام نمودى بر من از نعمت خود به تحقيق كه احسان نمودى نزد من آنچه عاجز است از او شكر من.
اسباغ: در لغت به معنى اتمام و اكمال و افاضه و وسعت، اسباغ وضوء عبارت است از اكمال نمودن به مستحبات.
صنع: بالضم مصدر صنع به معنى احسان و كار نيك نمودن.
اصطناع: باب افتعال نيكوئى نمودن. عجز از شكر واضح است.
موسى بن عمران على نبينا و آله و عليه الصلوه و السلام عرض نمود: اى خداى من آدم را چگونه توانائى و قدرت بود جاى آورد ثناء آن چيزى كه جاى آورد بر او از نعمت تو، او را به قدرت خود خلق نمودى و ملائكه خود را امر فرمودى كه سجده ى او نمايند، و او را در بهشت خود منزل دادى.
پس وحى فرستاد خداى تعالى به سوى جناب موسى (ع): آنكه چون آدم مى دانست همه اينها از من است اين شكر و ثناء او است.
حضرت صادق عليه الصلوه و السلام فرمودند: مى شود يك مرد از شما به آشاميدن آب مستحق بهشت شود فرمودند ظرف آب بردارد بياورد نزديك دهان خود بعد دور نمايد و حال اينكه ميل او دارد حمد و ثناء خداى نمايد بعد عود بدهد و بياشامد بعد دور نمايد و حمد خدا نمايد بعد عود دهد و بياشامد بعد دور نمايد و حمد خدا نمايد پس مستحق بهشت خواهد شد.
قال الله تعالى: و اشكروا لى و لا تكفرون بدان كه شكر نعمت حاضره را نگه مى دارد و نعمت غايبه را خواهد چنگ آورد.
اگر نبود احسان تو به سوى من، و تمامى نعمتهاى تو بر من نمى رسيدم به جمع نمودن نصيب و بهره ى خودم و نه به اصلاح نفس خودم.
احراز: از حرز به معنى جمع نمودن، انسان به خواهد جلب نفعى يا دفع ضررى نمايد نتواند نمود مگر به يارى خداى عزوجل: قل كل من عند الله اگر در امرى از امور عنايت او نباشد نمى شود او را جاى آورد عرض نمودم معاش و معاد او نمى شود حاصل آيد مگر به توفيق و عنايت او.
و لكن تو در اول ابتدا نمودى مرا به خوبى، و روزى دادى مرا در كارهاى من، تمام آنها را كار گذارى گردانيدى از من زحمت بلاء را، و بازداشتى از من حذر كرده شده ى قضاء را، جهد البلاء حالتى است كه انسان كه به همان حالت رسيد تمنا و آرزوى مرگ نمايد از جهت محنت و مشقت يا قلت مال و كثرت عيال و شدت مرض.
قضاء در لغت به معنى حكم است.
محذور: از حذر به معنى ترسيدن و خوف مراد به محذور القضاء يعنى: حكم شده به خوف نظير قول آن حضرت (ع) اعوذبك من سوء الفضاء يعنى پناه مى برم به سوى تو از حكم شده به بدى مثل خوف مرض و يا از دشمن و يا از سلطان و امثال اين امور.
بدان كه هر چه كه خدا حكم فرموده است همه حسن است آنكه سوء قضاء و محذور القضاء است عبارت است از حكم شده به بدى و خوف نه اينكه حكم او بد باشد.
.......................
