نیاز و نیازمند
• بخشی از دعای 12
ای حاجتمندان! بدانید كه برای حوائجتان جز در خانه
اللغه: انصراف: انقلاب و رجوع.
الامال: جمع امل: آرزو.
دون: نقيض فوق و عبارت از نرسيدن به غايت است.
مدى: نهايت و غايت،
امتلاء: پر شدن.
فيض: مصدر عبارت از كثرت و سيلان است.
اوعيه: جمع وعاء ظرف.
طلبات: جمع طلبه بر وزن كلمه حاجت از طلب به معنى فحص از مطلوب
تفسخ: ضعف و عجز.
التركيب: با در بالحاجات مصاحبه است و در كلام استعاره است،
يعنى: غايتى براى كرم تو نيست، و در اثبات اوعيه براى طلبات استعاره تخيليه است.
شرح: يعنى برگشت آرزوها قبل از رسيدن به غايت كرم تو با حاجات و پر شد به سيلان جود تو ظرفهاى خواسته شده ها، و ضعيف و عاجز شد قبل از رسيدن به نعمت تو صفات.
اللغه: علو: بلندى.
الجلال: عظمت و جلال خدا عبارت از احتجاب حق اوست از خلق به نحوى كه كسى او را به غير ذات خود به حقيقت ماهيت و ذات او عارف نباشد
الامجد: اعز و اشرف از مجد به معنى عزت و شرف.
دون: نقيض فوق و به معنى فوق نيز آمده از اضداد است و چون ثابت شده است كه كمال مطلق در تمامى صفات ثبوتيه و سلبيه نيست مگر بر ذات مقدس او و اما غير او كمالش نسبت به كسى پائين تر از او است، و چون هر جليل و شريف به غير او جل جلاله در ذلت حاجت و اسارت بندگى هستند به نسبت به كمال جلال و شرف و علو او ثابت مى شود كه هر بزرگى نسبت به او كوچك و هر شريفى در مقام شرف او حقير خواهد بود اگر بعضى اشخاص صدق مى كند كه او نسبت به اشخاص مادون عرفا بزرگ گفته مى شوند.
التركيب: فا در فلك سببيه است و لك ظرف مقدم براى تخصيص مقدم مبتدا شده نظير اياك نعبد يعنى تنها براى تو است علو و بزرگى
تنبيه: علو به سه معنى آمده است:
اول: به معنى بلندى حسى در مكان مانند بلند بودن بعضى اجسام بر بعض ديگر.
دوم: علو خيالى كه گفته مى شود بر ملك اينكه او اعلى الناس است يعنى اعلى مردم است در رتبه كمال خيالى.
سوم: علو عقلى كه بعضى كمالات عقلى اعلى از بعض ديگر است.
بدان كه علو خداوند به معنى اول محال است زيرا او منزه از تجسم و مكان است و نيز محال است كه به معنى ثانى باشد چون خداوند از كمالات خيالى منزه است چون كمالات خياليه كمالات اضافيه است كه قابل تغيير و تبديل است به حسب اشخاص و اوقات و گاه مى شود كه نزديكى كمال باشد و نزد ديگرى نقص مناصب دنيوى نسبت به علماء ربانى و زهاد الهى و اين كمالات در آنها زياد و كم حاصل مى شود و كمال خداوندى منزه از نقص و تغير است، فبقى اينكه علو خداوند
علو عقلى مطلق باشد يعنى اينكه رتبه ى ما فوق رتبه ى او تصور نمى شود بلكه تمامى مراتب عقلى در نزد رتبه ى او منحط است.
بيان ذلك چون بلندترين مراتب كمال عقلى مرتبه ى علو است و وقتى كه ذات مقدس او مبداء هر موجود حسى و عقلى است و علت تامه او است كه نقصان در او متصور نيست لا جرم مرتبه ى او بالاترين مراتب عقلى بوده و فوقيه ى مطلقه در وجود براى او خواهد بود و اين است معنى قوله (ع): فلك العلو الاعلى فوق كل عال.
يعنى پس به سبب آن براى توست بلندى اعلى بر هر بلندى و براى تو است عظمت بلند فوق هر عظمتى،
هر بزرگى نزد بزرگى تو كوچك و هر شريفى در كنار شرف تو ناچيز است.
..........................
