اخلاق و كردار ناپسند
بخشی از دعای ششم صحیفه سجادیه :
پناه ببرید به خداوند بزرگ از
و در مكارم الاخلاق طبرسى (ره) مذكور است كه: كسى نزد حضرت اميرالمومنين (ع) بود گفت: استغفرالله آن امام (ع) فرمود: مادرت به عزايت بنشيند آيا مى دانى حقيقت استغفار را به درستى كه استغفار درجه ى بزرگان و بلند مرتبه گان است او اسم است واقع مى شود بر شش معنى
اول- از آن معانى پشيمانى از كارهاى گذشته.
دوم- عزم داشتن كه بعد از اين اين عمل نخواهم نمود.
سيم- اداء حقوق مردم در ذمه او است نمايد تا اينكه ملاقات خدا نمايد بى مظالم عباد.
چهارم- ادا نمايد واجباتى را كه از او فوت شده.
پنجم- آن گوشت و قوتى كه از حرام حاصل نموده عملى نمايد كه آنها از او ريخته گردد و گوشت جديدى حاصل گردد.
ششم- بچشاند بر جسم الم و تعب طاعت را همان مقدار كه چشيده است شيرينى معصيت را پس بعد از آن استغفار نمايد.
بدانكه نفرين امام بر او كه مادرت به عزايت بنشيند شايد به واسطه ى آن بود كه آن شخص نادم نبود حقيقتا و لذا آن امام (ع) ارشادش به حقيقت استغفار نمود لكن فرمايش حضرت كه آن اسم است واقع بر شش معنى خالى از خفاء فى الجمله نيست شايد مراد امام عالى مقام آن باشد كه اين شش جميعا بايد حاصل گردد تا حقيقت توبه حاصل گردد تمام شش امر از باب ملازمه حاصل است و اگر كسى متامل در عبارات سابقه و مطاوى نكات گردد خواهد دانست كه تبعض در توبه معقول نيست به اين معنى كه از غيبت كردن نادم شود به خلاف دروغ گفتن.
هر چند مسئله محل خلاف است چنانكه در كتب كلاميه مدون است لكن خلاف به نظر قاصر حقير واهى و ضعيف است زيرا كه معنى توبه پشيمان شدن از معاصى خدا است از حيث اينكه معصيت خالق قبيح و بعد از اعتبار اين قيد تفكيك در معاصى بى معنى و نامعقول است.
و بدان كه بعد از اينكه معلوم شد كه توبه ندامت است حقيقتا اظهار اين ندامت و معذرت خواستن به زبان نيز مطلوب شارع است چنانكه از ظواهر كتاب و سنت مطلوبيه و محبوبيه اين صفت معلوم مى شود كما فى قوله استغفر لذنبك او استغفر لربك و امثال اين عبارت پس از بهترين عبارات كه به آن معذرت خواسته شود دعاى مبارك است و به اين لفظ شريف توبه نمايد و عذر بخواهد.
اللغه: خوف و خشيه به معنى بيم و ترسند الا آنكه خشيت به طورى است كه اثر ترس در جوارح پيدا باشد و خوف اعم است.
يعنى: اى خداى من اى آنكه وصف نكند او را وصف وصف كنندگان، و اى آنكه تجاوز نكند اميد اميدداران.
و اى آنكه ضايع نشود در نزد او اجر و مزد خوبى كنندگان.
و اى آنكه او است نهايت بيم پرهيزگاران.
بدان اى عزيز كه بعد از آنكه مبرهن شد در محل خود بادله بلكه به حكم فطرت كه لابد است ممكنات را خالقى كه واجب الوجود باشد داراى صفات ثبوتيه و عارى از صفات سلبيه باشد پس چنين كسى مصنوع از نعت او عاجز است، يعنى از بيان حقيقت اوصاف او زيرا كه موصوف كه در مقام نعت و وصف او آيند آن اوصاف و نعوتى است كه بر ديگران مخفى باشد و الا حسن و لطافت بر آن مترتب نخواهد گرديد بلكه از قبيل الانسان الابيض لا يعلم الغيب خواهد بود پس چگونه مصنوع تواند صانع را توصيف نمود مگر از حيث اجمال حكم نمودن.
....................................
