برنامه روزانه یك مسلمان
بخشی از دعای ششم صحیفه سجادیه
یك مسلمان باید برنامه
چنان كه در فراز پيشين گفته شد ، نيت ، روح عمل است و درستى و نادرستى عمل با نيت سنجيده مى شود و خوبى و بدى عمل هرگز از پيكره ى آن پيدا نيست و اين از مزاياى آيين و مكتب اسلام است كه مى گويد : خداوند سبحان مردم را با نيت هاى آنان مورد سؤال و مؤاخذه قرار مى دهد و اين شيوه در هيچ يك از مكتب هاى تربيتى و يا محكمه هاى قضايى قابل اجرا نيست ، زيرا فقط با كالبد فيزيكى عمل آشنا هستند ؛ يعنى حسن ظاهر عمل را دليل بر صحت مى انگارند و همين را كافى مى دانند و هيچ گونه توجهى به منشأ عمل و نيت آن ندارند ، در حالى كه آيين مقدس اسلام ، هميشه شخص را بر حسب نيات او سنجيده و بازخواست مى كند . پس گذشته از حسن فعلى ، اين حسن فاعلى است كه نقش اول را بازى مى كند . از اين رو ، خداوند سبحان در قرآن كريم مسجدسازى را از بعضى نپذيرفته است و از آن به «مسجد ضرار» تعبير فرموده و به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله دستور تخريب آن را داده است ؛ آن جا كه مى فرمايد :
(و الذين اتخذوا مسجدا ضرارا و كفرا و تفريقا بين المؤمنين و ارصادا لمن حارب الله و رسوله من قبل و ليحلفن ان أردنا الا الحسنى و الله يشهد انهم لكاذبون)؛
آنان كه مسجد ساختند تا اسباب ضرر و كفر و تفرقه بين مؤمنان شود و سنگر محاربان قديمى با خدا و رسول قرار گيرد و قسم مى خورند كه نيت آنان نيكوكارى است ، خدا شاهد است كه آنان دروغ مى گويند .
خداوند آنان را به نيت فاسدشان مؤاخذه و محكوم نموده است ؛ چه از حسن فاعلى تهى است و اين ناهم گونى بين حسن فاعلى و حسن فعلى را خداوند سبحان «نفاق» برمى شمارد .
بنابراين ، طلب نيت صالح ، ريشه ى عمل صالح و صحيح است . اميرمؤمنان عليه السلام نيز فرموده است :
تخليص النية من (عن) الفساد أشد على العاملين من طول الجهاد ؛
خلوص نيت و پاكسازى آن از تباهى ، از جهاد در ميدان جنگ مشكل تر است . چرا كه اين كار همان جهاد اكبر است كه بايد با هواى نفس و شيطان جنگيد .
بدين جهت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود :
نية المؤمن خير من عمله ؛
نيت مؤمن از عمل او بهتر است .
درخواست يقين درست و حقيقى
در ادامه امام عليه السلام عرض مى كند : خدايا ، يقين مرا درست قرار ده . اين از آن رو است كه خطرناك ترين حال انسان آن گاه است كه يقين او جهل مركب باشد و در نتيجه ، به كارى يقين پيدا كند كه غلط است ، كه اين گونه افراد را به هيچ روى نمى توان به راه راست استقامت دعوت كرد ، زيرا خلاف يقين عمل كردن كارى بس دشوار است و اگر هم عمل كند ، منافقانه خواهد بود . بنابراين ، هر يقينى نافع نيست و از اين روست كه قطع قطاع حجت نيست زيرا بدون فراهم نمودن مقدمات عقلانى ، يقين پيدا مى كند و چون اين يقين مطابق با ميزان منطقى نيست ، چه بسا بر خلاف واقع اعتقاد ورزد ؛ همانند بسيارى از كسانى كه به وسواس در آلودگى و پاكى دچار بوده و سريعا قطع به نجاست پيدا مى كنند و در زندگى براى خود و ديگران سختى و مشقت بسيار فراهم مى آورند . اين گونه يقين ها جهل محض است و بدترين نوع جهل ؛ يعنى جهل مركب است كه از دو جهل تركيب مى شود . زيرا اولا – نمى داند و ثانيا – نمى داند كه نمى داند . از اين رو ، امام عليه السلام بهترين يقين را طلب فرموده و از اين گونه حالات انحرافى به خدا پناه برده است.
.............................
