اللغه: ميل و زيغ به معنى انحراف و كج بودن مثل اينكه عدل قوام به معنى استقامه است.
اشتمال: احاطه نمودن است.
استنقاذ: خلاص نمودن است.
يعنى: اى خداى من رحمت فرست بر محمد و آل محمد و اگر منحرف شديم ما در اين ماه پس راست نما تو ما را و اگر ميل به باطل نمائيم در اين ماه پس راست نما تو ما را در اين ماه، و اگر غالب شد بر ما دشمن تو شيطان پس خلاص نما تو ما را از او.
تنبيه: بدان كه در بعضى از روايات وارد است كه: شياطين در اين ماه مغلولند و اين حديث بر فرض حجيت منافات دارد با وجدان و با صريح قرآن كه خلاق عالم مى فرمايد: فانظرنى الى يوم يبعثون بلكه قاعده اقتضاء كند اسباب فريب و منع از طاعات در آن زيرا كه هر قدر مقتضى را در جهت اقتضاء قوت است مانع هم ميل در منع او زياد است و در طاعات بالعيان مشاهده شود تصرفات او كه زياد است شايد حديث شريف مراد چنان باشد كه اسباب از بسكه زياد است و انسان خواهد غالبا موفق به طاعات شد پس شياطين سلطنتى ندارد كه گويا آنها در سلاسل و اغلالند.
اللغه: شحن پرشدن و مشحون مملو.
يعنى: اى خدا مملو نما تو اين ماه را به بندگى ما تو را، زينت فرماى تو اوقات و ازمان او را به طاعت نمودن ما، و كمك فرماى تو ما را در روزش بر روزه داشتن و در شب او به جاى آوردن نماز و زارى به سوى تو و خشوع بر تو و ذلت نزد تو، تا آنكه گواهى ندهد روز آن ماه بر ضرر ما به اينكه غفلت نموديم و نه شب او گواهى دهد به تفريط نمودن ما.
ايقاظ: بدانكه از شهادت روز و شب چنان استفاده شود بر تجسم و تمثل اعمال و اقوال و ازمان از نصوص كثيره استفاده امكان دارد و منافات به دين ندارد كه اعتقاد او مضر باشد هر كه فى الجمله سير در اخبار كند يقين به اين مطلب نمايد.
اى خداى من بگردان تو ما را در تمام ماهها و روزها مثل اينكه در اين ماه طلب نموديم مادام كه زنده نگهداشته ى تو ما را.
نكته: از جمله بديهيات است كه مطلوب خداى عزوجل در تمام سال و ماه على السويه است بر ترك معاصى و اتيان اوامر او، و در امثال اين ماه طلب اطاعت و بندگى زياد است هم از جانب مولى و هم از جانب عبد شايد امثال اين ماه اطاعت او به واسطه ى شرافت زمان ضعف طاعت ساير شهور و عقوبت او ضعف عقوبت ساير شهور است و لذا ترغيب و تحريص در او زياد شده.
و بگردان ما را از بندگان خوبانت آنانكه ارث مى برند فردوس برين را آنها بهشت را جاويدانند.
آنانكه داده مى شوند چيزى را كه داده اند در حالتى كه دلهاى آنها ترسان است از آن خوفى كه دارند كه ناشى از يقين و جزم آنها است در معرفه پروردگار، و از كسانى كه سرعت مى كنند در خوبيها، و آنها مر خيرات را پيشى گيرنده اند.
تذنيب: قوله يوءتون دو احتمال دارد يا به معنى ايتايا اعطاء، و در مرتبه ى دوم نيست او را غرضى از اغراض مگر اينكه خوف از معبود خود دارند كه شايد آنچه ما به جا آورديم حسب المطلوب مولى نباشد.
اى خدا رحمت فرست بر محمد و آل او در هر وقت و زمان بر هر حال عدد آن چنانى كه رحمت فرستادى بر آنكه رحمت فرستادى تو بر او و چندين مقابل اين همه به چندين مقابلهائى كه نتواند شماره نمود او را غير از جناب تو به درستى كه تو كننده ى مر هر چرا كه اراده و مشيت دارى.
............................
