حمدا يضى ء لنا به ظلمات البرزخ و يسهل علينا به سبيل المبعث و يشرف به منازلنا عند مواقف الاشهاد يوم تجزى كل نفس بما كسبت و هم لا يظلمون، يوم لا يغنى مولى عن مولى شيئا و لا هم ينصرون. و خداى تعالى را چنان حمدى مى كنيم كه بدان وسيله تاريكى عالم برزخ را بر ما روشن سازد و راه ورود به قيامت را آسان نمايد و منازل وقوف در محضر حضرت حق را، در روزى كه جز عمل انسان جزاى ديگرى در آن جا نيست، به كرامت محل و شرافت موقف تيديل فرمايد؛ روزى كه هيچ دوستى نتواند به دوست خود يارى رساند و از ناحيه غير خدا به احدى كمكى ميسور نيست.
امام عليه السلام در چندين فراز از اين دعا خداى متعال را حمد فرموده و براى هر حمدى، اثرى را مترتب فرموده است كه از آن جمله، نورانيت عالم برزخ مى باشد. ما بايد زمينه پذيرش اين واقعيت را پيدا كنيم كه به زودى زندگى طبيعى اين عالم تبديل به عالمى مى شود كه طور ديگرى است و از سنخ عالم ملكوت است. آنچه آن عالم را ساخته و پرداخته، مجموعه رفتارها، كردارها و اخلاق ما است. در قرآن كريم و روايات از آن عالم، به برزخ - كه به معنى حد وسط و ميانگين است - تعبير شده، زيرا آن عالم از آن نظر كه داراى بعد و مقدار است شبيه به عالم ماده بوده، و از آن جهت كه فاقد ماده و جرميت است به عالم مجردات ملحق مى شود و بدين جهت، آن را برزخ بين مجرد و ماده ناميده اند. آن عالم براى گنهكاران و غفلت زدگان، ظلمانى و تاريك و وحشت آور است، ولى براى انسان هاى الهى و خدايى، روشن و پر لذت مى باشد. و لذا خداوند متعال در قرآن كريم فرموده اند: حتى اذا جاء احدهم الموت، قال رب ارجعون لعلى اعمل صالحا فيما تركت كلا انها كلمه هو قائلها و من ورائهم برزخ الهى يوم يبعثون. جالب آن است كه امام عليه السلام صريحا بدين نكته كه شكرگزارى نعم الهى و دورى از كفران رحمت هاى الهى يكى از آن هاست. حضرت اشاره به نكته ديگرى هم فرموده و آن اين كه روشنايى عالم برزخ، راه قيامت كبرى را آسان و منزلت انسانى را در منازل آخرت به كرامت و شرافت متصف مى گرداند.
امام عليه السلام، آن گاه به نكته ديگرى اشاره مى كنند و آن اين كه حساب و كتاب و جزاى قيامت، به گونه اى است كه هرگز ظلم بردار نيست و ميزان در آن عالم بسيار دقيق است؛ در قرآن كريم آمده است: و لا يظلمون فتيلا؛ پس كمترين مقدار ظلم در آن عالم نيست، زيرا سازنده آخرت ما تنها اعمال و رفتار خود ماست. در حقيقت، ما به خود كرده ها مى رسيم؛ درست همانند روز امتحان كه دانشجو جزاى كار و كوشش يا ولنگارى و تنبلى خود نسبت به وظايفش را مى يابد، تا هيچ كس را جز خود سرزنش و توبيخ و يا تعريف و تحسين نكند. لذا هر مقدار نسبت به وظايف خود بى اعتنا باشد، آن روز براى او دردناك تر است و مى داند كه اين عقب ماندگى، مربوط به كار شخصى خود اوست و ربطى به سؤ ال كننده ندارد. هم چنين موفقيت وى نيز چكيده مجموعه فعاليت ها و تلاش هايش مى باشد.
پس روز قيامت صحنه بروز و ظهور مجموعه اعمال و رفتارى است كه انسان در تمام عمر به جاى آورده است و از اين روى، ظلم در آن روز به هيچ وجه معنى ندارد؛ چنان كه در آيه كريمه فمن يعمل مثقال ذره خيرا يره و من يعمل مثقال ذره شرا يره آمده است. پس در آخرت، خود عمل جزاست و در اين آيه قرينه اى موجود نيست كه دلالت بر رؤ يت جزاى عمل داشته باشد، بلكه تصريح به خود عمل است كه تبلور يافته؛ چه در عذاب و چه در ثواب.
.......................
