واژه ى «صلوات» جمع «صلاة» و در لغت به معناى دعا و درود است ؛ سپس اين لفظ از اين معنا انتقال يافته و در معناى نماز به كار رفته ، سپس در هيمن معنا شهرت و بلكه در بسيارى موارد تعيين يافته است ، ولى در موارد استهال ، قراين مى فهماند كه لفظ صلوات در كدامين معنا به كار رفته است ، كه مسلم در موارد درود بر انبيا و امامان عليهم السلام به معناى همان درود و دعاست ، ولى بايد دانست كه هرگاه صلوات را به خدا نسبت داده و از او مى خواهيم كه بر پيامبر اكرم و امامان عليهم السلام صلوات فرست ، معناى آن طلب رحمت و نعمت و كرامت و افاضه ى بركات از ناحيه ى حضرت رب العالمين مى باشد .
درود بر محمد و آل محمد عليهم السلام متناسب با مقام والاى آنان
نكته ى بسيار جالبى كه در تقاضاى صلوات امام سجاد - سلام الله عليه - است ، درخواست عالى ترين تحيت و درودى است كه خداوند بر صالحان و انبياى پيشين نثار فرموده است و بايد دانست كه عالى ترين درود مسئله اى تعارفى و بازى با الفاظ نيست ؛ آن گونه كه در كلمات و تعارفات مردم مشهور است ، بلكه تعالى اين درود و تحيت ، وابسته به تعالى مبدئيت خاصى است كه آن تحيت از آن جا نشأت مى گيرد ، زيرا درود و تحيت خاصى را طلب فرمود كه فوق همه تحيات و درودها باشد و اين معنا شايسته ى عظيم ترين مرتبه و عالى ترين اسماى الهى است ؛ مثلا اگر سلطانى به فردى هديه اى عطا كند ، ولى اين هديه از مقام سلطنت نشأت نگرفته باشد ، بلكه سلطان به عنوان انسان به ديگرى عطايى روا داشته است ، معلوم است كه آن هديه داراى ارزش كيفى مهمى نخواهد بود ، برخلاف مواردى كه به صورت رسمى و دولتى از مقام سلطنت چيزى را به كسى اهدا مى كند . مسلم مبدأ اعطا در اين صورت ، غير از مبدأ آن در حال عادى است .
در اين دعا نيز امام سجاد عليه السلام از خداوند متعال درخواست مى دارد كه عالى ترين صلوات را بر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و خاندان او عليهم السلام نثار كند ؛ يعنى از مبدئيتى كه فوق آن تصور نمى شود . بر اين اساس ، اين درود از اسم «غفار» ، «خالق» ، «رازق» ، «مدبر» و يا «كريم» ناشى نشده است ، بلكه از اسم اعظم كه تمامى اين اسما را شامل و مزاياى همه را در بر دارد سرچشمه گرفته است ؛ اسمى كه تمامى خلق و ما سوى الله به يمن توجه آن اسم نشأت مى گيرد كه چه بسا مراد از آن اسم ، «اسم مستأثر» باشد ، زيرا چنين تحيت عظيمى فقط از آن اسم ناشى مى شود و فقط در شأن او است و احدى جز معصومين عليهم السلام بدان سو راه ندارند و اسمى اختصاصى و مشمول اعظم مراتب هستى است كه همه چيز با وسايط بسيار از آن مقام تنزل يافته اند . از اين رو ، حضرت سجاد عليه السلام به اسم هايى اشاره كرده است كه مجموع آنها همه چيز را در حيطه ى خود دارد و مجموعه اى است كه هيچ چيز را فروگذار نكرده است و بدين سان ، مقام محمد و آل محمد - صلوات الله عليهم اجمعين - در مرتبه ى مجموع اين اسم هاست . بنابراين ، رحمت هاى نازله و كرامت هاى واصله بر آنها ، از همان مقام و مرتبه سرچشمه گرفته است و با مقام اين بزرگواران سنخيت تمام دارد.
.......................
