اخلاق و كردار ناپسند
بخشی از دعای ششم صحیفه سجادیه :
پناه ببرید به خداوند بزرگ از
ويژگى باران مفيد و باران ويرانگر
يكى از اوصافى كه حضرت سجاد عليه السلام در اين فراز براى باران برمى شمارد ، نشان مى دهد كه باران هايى هستند كه خود موجب بلا و گرفتارى اند و هيچ يك از صفات ياد شده اى را كه امام تقاضا فرموده ، ندارند و ياد دست كم فاقد بعضى از آنها هستند . بنابراين ، صفات درخواست شده از آن جهت مهم اند كه اگر باران فاقد هر يك از اينها باشد ، كارايى لازم را نخواهد داشت و جبران كننده ى كاستى و رويش و بالندگى مزارع نخواهد بود و در اين صورت ، آثار بركت و وفور نعمت را نبايد از سال پيش رو انتظار داشت ؛ مثلا بارانى كه بخواهد قحطى زدايى كند ، بايد در فصل معين و به مقدار خاص ببارد و گرنه زيان آن بيش از سودش خواهد بود . هم چنين اگر ابرها بار خود را در مدت بسيار كم تخليه كنند ، سيلى بنيان كن به راه مى افتد كه حرث و نسل را به تاراج مى برد ، يا اگر در غير فصل ببارد خسارت هاى بسيار به بار مى آورد و يا اگر دوره ى تناوب بارش ها بيشتر از حد ، فاصله دار باشد ، شرايط مطلوب براى رشد گياهان فراهم نخواهد شد .
از اين رو در برخى از روايات ، از خدا خواسته شده است كه به آنان باران نافع كرامت فرمايد كه منظور باران واجد تمامى شرايط مزبور است .
نيز در ادامه حضرت درخواست فرموده است كه باران هم ، عريض و فراوان ببارد و هم واسع و فراگير تا سفره هاى آب زير زمينى به خوبى تغذيه شوند و در نتيجه چاه ها و چشمه ها و قنوات پرآب گردند و موجبات امن و امان و آرامش مردم بيش از پيش فراهم گردد و در نتيجه ، صحنه هاى پر شمار تهاجم ملت هاى گرسنه به مناطق آباد و پر نعمت ديگر تكرار نشود .
بدين ترتيب ، نزولات جوى خود از عوامل زمينه ساز استقرار نظام تعادل اقتصاد بين المللى است كه فقدان آن ، حوادث تلخى به دنبال خواهد داشت ؛ چنان كه امروزه 70% درصد ذخاير زير زمينى و منابع ملى كشورها در اختيار حدودا 20% درصد جمعيت جهان قرار دارد و قسمت عمده اى از مردم در گرسنگى و فقر به سر مى برند و از اين بلاى عظيم رنج مى برند . هر چند اين حالت ناپايدار ، استمرار نخواهد يافت و عقده هاى پيچيده ى روحى و اختلاف غيرمعقول طبقاتى ناگهان سر باز كرده و چونان سيلى بنيان كن ، آن چه را كه دست ظلم و جور گرد آورده به تاراج خواهد برد .
اصولا در دعاهاى مأثور از امامان هدايتگر عليهم السلام ، سخنان پر بار بسيارى به چشم مى خورد و در اين جا هم حضرت سجاد عليه السلام جهت برقراى تعادل ، از خداوند سبحان آبادى سراسرى براى همه ى اقطار عالم ، مى طلبد تا هيچ سرزمينى مورد تهديد ديگران نباشد .
افزون بر اين ، آن امام رحمت درخواست فرموده است كه ضررهاى گذشته و قحطى ها هم با نزول رحمت الهى جبران گردد تا فقر از نظام اجتماعى ريشه كن گردد ، چه در روايات آمده است كه : «هر كس داراى زمين و آب باشد و با اين حال اظهار درماندگى كند ، از رحمت خدا به دور است» . در صورتى كه از آب و زمين به نحو درست استفاده شود ، هرگز بشر با فقر دست به گريبان نخواهد بود ، چرا كه خداوند متعال چندين برابر نياز انسان ها ، ذخاير قابل استحصال در دل زمين به وديعه گذارده است كه بايد با به كار بردن هوش لازم و تلاش جدى ، آنها را استخراج نمود .
اللهم اسقنا سقيا تسيل منه الظراب ، و تملأ منه الجباب ، و تفجر به الأنهار ، و تنبت به الأشجار ، و ترخص به الأسعار فى جميع الأمصار ، و تنعش به البهائم و الخلق ، و تكمل لنا به طيبات الرزق ، و تنبت لنا به الزرع ، و تدر الضرع ، و تزيدنا به قوة الى قوتنا ؛
پروردگارا ! بارانى بر ما ببار كه كوهساران را از آن جارى كنى و چاه ها و قنات ها را با آن پر سازى و نهرها را با آن جوشان نمايى و درختان را بدان برويانى و قيمت ها به بركت آن فرو بارد و ارزانى به بار آرد و از اين راه چهارپايان ، بلكه همه ى خلق در آسايش شوند و بدين وسيله روزى پاكيزه به اندازه ى كافى به همگان برسد و كشته ها به خوبى رشد كنند و شير دام ها ريزان گردد و از اين رهگذر ، نيرويى بر نيروى ما بيفزايى .
ويژگى هاى ديگر باران سودمند
امام عليه السلام در اين بخش جريان يافتن چشمه ساران و پر شدن سفره هاى زير زمينى و پرآب شدن نهرها و ارزانى قيمت ها را در پيوند با هم دانسته است . چنان كه در توضيح فرازهاى پيشين اشاره گرديد ، امام معصوم عليه السلام عنايت ويژه اى دارد كه همه ى سرزمين ها را مورد لطف خود قرار داده و آسايش همه ى آفريده ها را درخواست فرمايد و در اين زمينه ، كافر و مسلمان در نظر ايشان برابر است . از اين رو ، آسايش عمومى را با پر شدن قنات ها وآب هاى زيرزمينى براى همگان مورد درخواست قرار داده است .
درخواست آسايش فرد و رفاه جامعه
نكته ى ديگر كه در درخواست امام عليه السلام ، توأم بودن آسايش فرد و رفاه جامعه مى باشد و اين كه آسايش فردى در پناه آسايش تمامى مردمان قابل دستيابى است . گذشته از آن كه ، چشمه سارها و رودخانه ها و سفره هاى آب زيرزمينى غالبا به يكديگر پيوسته و هر يك ديگرى را سيراب مى كنند و چنان چه چشمه سارها و رودخانه ها به كوه ها و مخازن ديگر ، متصل نباشند ، به تدريج ذخاير آن رو به كاستى مى نهد و ديرى نمى پاديد كه يك يك خشك مى گردند .
نيز بايد توجه كرد كه بارش هاى مناطق مختلف با يكديگر متفاوت اند ؛ باران هايى كه در جلگه ها مى بارد ، بى سر و صدا است و غالبا آب در سطح جلگه ها مى ماند و از نقاط ديگر پرآب تر است ، ولى باران هايى كه در نواحى كوهستانى مى بارد ، از ابرهاى مه مانندى فرو مى ريزد كه خاصيت خيس كنندگى دارند و در زمين فرو مى روند و نتيجتا موجب حركت چشمه سارها مى گردد و از آن جا كه بر روى زمين غيرآبرفتى مى ريزد ، غالبا باران هايى نرم و ملايم اند و اگر در اين نواحى باران درشت ببارد به صورت سيل ، جارى و وارد كوهپايه و صحرا مى شود و چه بسا خسارت به بار آورد كه كم ترين آن ، شستن خاك است كه در دراز مدت موجب فرسايش زمين خواهد شد .
نظام اقتصادى متعادل ؛ پايه ى قدرت اجتماعى
نكته ى ديگر در اين فراز ، اشاره به قدرت اجتماعى برخاسته از نظام اقتصاد متعادل است كه قدرتى معقول و حساب شده و با دوام خواهد بود ؛ درست بر خلاف قدرت هاى نشأت يافته از ظلم و تجاوز به حقوق ديگران ، كه طبعا متزلزل است و چنان چه با عقده هاى فرو خورده و سر خوردگى هاى اجتماعى همراه باشد ، قطعا به قدرت ويران گر و آسيب رسان تبديل خواهد شد ، كه اگر چه در كوتاه مدت قابل ترميم نخواهد بود ، ولى در هر حال ، به علت عدم اتكا به بنيان هاى حق و معقولى ، قدرتى پايدار و با ثبات نخواهد بود ، اما قدرت مبتنى بر موازين قسط و حق و تحت نظارت بخردانه و منطقى ، هميشه آبادانى و آرامش و عافيت در پى مى آورد و براى هيچ دسته و گروه ديگرى خطر نخواهد داشت.
.....................................
